قال عبد الله قال أبي خَالَفَهُ عَبْدُ الْحَمِيدِ بْنُ جَعْفَرٍ وَابْنُ لَهِيعَةَ قَالَا عَنْ أَبِي بَصْرَةَ حَدَّثَنَا أَبُو عَاصِمٍ عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ بْنِ جَعْفَرٍ: قَالَ أَبُو بَصْرَةَ، يَعْنِي فِي حَدِيثِ ابْنِ أَبِي عَدِيٍّ عَنْ ابْنِ إِسْحَاقَ: قَالَ أَبُو عَبْد الرَّحْمَنِ هُوَ عُقْبَةُ بْنُ عَامِرِ بْنِ عَابِسٍ وَقَالَ ابْنُ عَبْسٍ الْجُهَنِيُّ.

Abdullah dedi ki: Babam şöyle söyledi: Onun (rivayetine) Abdülhamid b. Ca'fer ile İbn Lehîa muhalefet ederek dediler ki: Ebu Basra, ona da Ebu Asım, Abdülhamid b. Ca'fer'in şöyle dediğini rivayet etti: Ebu Basra, İbn Ebu Adiyy'in İbn İshak'tan rivayetini kastederek şöyle dedi: Ebu Abdurrahman ki o Ukbe b. Âmir b. Âbis (r.a.)'dır şöyle dedi. Ve yine İbn Abs el-Cühenî demiştir ki.

Açıklama: Bu rivayet ayrı bir hadis değildir. Ahmed b. Hanbel IV, 144'te yer alan 65063 İD no'lu (HM017427) rivayetin sonunda yer alan bir açıklamadır. Bu metin o rivayete eklenip buradan silinmelidir. Bu metin 65063 İD No'lu hadisin sonuna eklenmiştir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ukbe b. Amir el-Cühenî 17428, 5/885

حَدَّثَنَا عَبْدُ الصَّمَدِ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ قَتَادَةَ وَالْقَاسِمِ جَمِيعًا عَنْ أَنَسٍ: أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَهْلُ الْكِتَابِ فَقُولُوا ’عَلَيْكُمْ’." [وَقَالَ الْآخَرُ: ’وَعَلَيْكُمْ’.]

Bize Abdussamed, ona Hammâd, ona da Katâde ve Kasım, Enes'ten (ra) Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Ehl-i kitaptan biri size selam verdiğinde 'Aleyküm (Sizin üzerinize olsun)' deyin." [Başkası da: "(Aleyke yerine) Ve aleyküm (deyin)" diye nakletti.]

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Enes b. Malik 13243, 4/547

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ بَكْرٍ قَالَ أَنْبَأَنَا سَعِيدٌ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسٍ: أَنَّ يَهُودِيًّا أَتَى النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَهُوَ مَعَ أَصْحَابِهِ فَقَالَ: ’السَّامُ عَلَيْكُمْ’، فَرَدَّ عَلَيْهِ الْقَوْمُ. فَقَالَ نَبِيُّ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ’أَتَدْرُونَ مَا قَالَ؟’ قَالُوا: ’نَعَمْ، قَالَ السَّامُ عَلَيْكُمْ’. قَالَ: ’رُدُّوا عَلَيَّ الرَّجُلَ’، فَرَدُّوهُ. فَقَالَ نَبِيُّ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ’قُلْتَ كَذَا وَكَذَا؟’ قَالَ: ’نَعَمْ’. فَقَالَ نَبِيُّ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ فَقُولُوا ’عَلَيْكَ’". أَيْ "عَلَيْكَ مَا قُلْتَ".

Bize Abdullah b. Bekir, ona Saîd, ona da Katâde, Enes'in (ra) şöyle dediğini rivayet etti: Peygamber (sav) ashabıyla beraberken bir Yahudi geldi ve 'es-Sâmü aleyküm (Ölüm üzerinize olsun)' dedi. Oradakiler de onun selamını aldılar. Bunun üzerine Peygamber (sav): 'Onun ne dediğini biliyor musunuz?' diye sordu. Onlar da: 'Evet. 'es-Sâmü aleyküm (Ölüm üzerinize olsun)' dedi' dediler. Rasulullah (sav): 'O adamı bana getirin' buyurdu. Ashab onu getirince Allah Elçisi (sav): 'Sen şöyle, şöyle mi dedin?' diye adama sordu. Adam: 'Evet' cevabını verdi. Bunun üzerine Peygamber (sav): "Size Ehl-i kitaptan biri selam verdiğinde ona 'Ve aleyke (Senin üzerine olsun)' deyin" buyurdu. Yani "Söylediğin senin üzerine olsun".

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Enes b. Malik 13273, 4/553

حَدَّثَنَا رَوْحٌ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ زَيْدِ بْنِ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ سَمِعْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ يُحَدِّثُ: أَنَّ يَهُودِيًّا مَرَّ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: ’السَّامُ عَلَيْكَ’. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ’وَعَلَيْكَ’. ’أَتَدْرُونَ مَا قَالَ؟’ قَالَ: ’السَّامُ عَلَيْكُمْ’. فَقَالُوا: ’أَلَا نَقْتُلُهُ؟’ فَقَالَ: "لَا، وَلَكِنْ إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَهْلُ الْكِتَابِ فَقُولُوا ’وَعَلَيْكُمْ’".

Bize Ravh, ona Şu'be, ona da Hişâm b. Zeyd b. Enes b. Mâlik, Enes b. Mâlik'in (ra) şöyle dediğini rivayet etti: Bir Yahudi Rasulullah'ın (sav) yanına uğradı ve O'na: 'es-Sâmü aleyke (Ölüm üzerine olsun)' dedi. Allah Elçisi (sav) de: 'Ve aleyke (Senin üzerine olsun)' karşılığını verdi. (Sonra yanındakilere): 'O adam ne dedi biliyor musunuz? 'es-Sâmü aleyküm (Ölüm üzerine olsun)' dedi' buyurdu. Bunun üzerine (sahâbe): 'Onu öldürelim mi?' diye sordular. Hz. Peygamber: "Hayır. Lakin Ehl-i kitap size selam verdiğinde 'Ve aleyküm (Sizin üzerinize olsun)' deyin" buyurdu.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Enes b. Malik 13317, 4/562

حَدَّثَنَا بَهْزٌ حَدَّثَنَا هَمَّامٌ قَالَ أَنْبَأَنَا قَتَادَةُ عَنْ أَنَسٍ: أَنَّ يَهُودِيًّا مَرَّ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَصْحَابِهِ، فَقَالَ: ’السَّامُ عَلَيْكُمْ’. فَرَدَّ عَلَيْهِ أَصْحَابُ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ. فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ’إِنَّمَا قَالَ: ’السَّامُ عَلَيْكُمْ’.’ فَأُخِذَ الْيَهُودِيُّ، فَجِيءَ بِهِ، فَاعْتَرَفَ. قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ’رُدُّوا عَلَيْهِمْ مَا قَالُوا’.

Bize Behz, ona Hemmâm, ona da Katâde, Enes'in şöyle dediğini rivayet etti: Bir Yahudi Nebi (sav) ve ashabının yanına geldi ve (onlara): 'es-Sâmü aleyküm (Ölüm üzerinize olsun)' diyerek selam verdi. Peygamber'in (sav) ashabı da onun selamını aldılar. Bunun üzerine Allah Elçisi (sav): "O ancak 'es-Sâmü aleyküm (Ölüm üzerinize olsun)' dedi' buyurdu. Bunun üzerine Yahudi yakalanıp O'nun (sav) huzuruna getirildi ve ve adam yaptığını itiraf etti. Hz. Peygamber de: 'Onlara söylediklerini karşılık olarak verin!' buyurdu.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Enes b. Malik 14130, 4/737

حَدَّثَنَا بَهْزٌ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ أَخْبَرَنِي قَتَادَةُ عَنْ أَنَسٍ: أَنَّهُمْ قَالُوا: ’يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَهْلُ الْكِتَابِ إِذَا سَلَّمُوا عَلَيْنَا، كَيْفَ نَرُدُّ عَلَيْهِمْ؟’ قَالَ: ’قُولُوا: ’وَعَلَيْكُمْ’.

Bize Behz, ona Şu'be, ona da Katâde, Enes'in (ra) şöyle dediğini rivayet etti: Hz. Peygamber'in (sav) ashabı: 'Ey Allah'ın Elçisi! Ehl-i kitap bize selam verdiğinde onların selamını nasıl alalım?' diye sordular. Rasulullah (sav): ''Ve aleyküm (Sizin üzerine olsun)' deyin.' buyurdu.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Enes b. Malik 14141, 4/739

حَدَّثَنَا رَوْحٌ حَدَّثَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ أَخْبَرَنِي أَبُو الزُّبَيْرِ أَنَّهُ سَمِعَ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ يَقُولُ: سَلَّمَ نَاسٌ مِنْ الْيَهُودِ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالُوا: ’السَّامُ عَلَيْكَ، يَا أَبَا الْقَاسِمِ’. فَقَالَ: ’وَعَلَيْكُمْ’. فَقَالَتْ عَائِشَةُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا وَغَضِبَتْ: ’أَلَمْ تَسْمَعْ مَا قَالُوا؟’ قَالَ: ’بَلَى، قَدْ سَمِعْتُ، فَرَدَدْتُهَا عَلَيْهِمْ. إِنَّا نُجَابُ عَلَيْهِمْ، وَلَا يُجَابُونَ عَلَيْنَا’.

Bize Ravh, ona İbn Cüreyc, ona da Ebu'z-Zübeyr, Câbir b. Abdullah'ın (ra) şöyle dediğini rivayet etti: Yahudilerden bazı insanlar Rasulullah'a (sav) 'es-Sâmü aleyke yâ Ebe'l-Kâsım (Ölüm üzerine olsun ey Ebu'l-Kâsım)' diyerek selam verdi. Hz. Peygamber de: 'Ve aleyküm (Sizin üzerinize olsun)' diyerek onlara karşılık verdi. Hz. Âişe kızgın bir şekilde: 'Onların ne dediğini duymadın mı?' deyince. Allah Elçisi (sav): 'Evet, duydum. Ben de söylediklerini onlara iade ettim. Bizim onlar hakkında yaptığımız dua kabul edilir ama onların (aleyhimize olan) bizimle alakalı duaları kabul görmez' buyurdu.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Cabir b. Abdullah el-Ensarî 15172, 5/233

حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ عَنْ سَعِيدٍ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ: أَنَّ يَهُودِيًّا مَرَّ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَصْحَابِهِ فَقَالَ: ’السَّامُ عَلَيْكُمْ’. فَقَالَ نَبِيُّ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ’أَتَدْرُونَ مَا قَالَ هَذَا؟’ قَالُوا: ’سَلَّمَ يَا رَسُولَ اللَّهِ’. قَالَ: ’لَا، وَلَكِنَّهُ قَالَ كَذَا وَكَذَا’. ثُمَّ قَالَ: ’رُدُّوهُ عَلَيَّ’. فَرَدُّوهُ عَلَيْهِ، فَقَالَ: ’قُلْتَ ’السَّامُ عَلَيْكُمْ’؟’ قَالَ: ’نَعَمْ’. فَقَالَ نَبِيُّ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عِنْدَ ذَلِكَ: "إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ فَقُولُوا ’وَعَلَيْكَ’. أَيْ ’وَعَلَيْكَ مَا قُلْتَ’".

Bize Abdülvehhab, ona Saîd, ona da Katâde, Enes b. Mâlik'in (ra) şöyle dediğini rivayet etti: Bir Yahudi Rasulullah (sav) ve ashabının yanına geldi ve onlara: 'es-Sâmü aleyküm (Ölüm üzerinize olsun)' dedi. Bunun üzerine Peygamber (sav): 'Bu adam ne dedi biliyor musunuz?' diye ashabına sordu.Onlar da: 'Selam verdi Ey Allah'ın Elçisi!' diye cevap verdiler. Bunun üzerine Nebi (sav): 'Hayır o, şöyle şöyle dedi' dedi ve 'Onu bana getirin!' buyurdu. Adamı getirdiklerinde Rasulullah (sav) ona: 'Sen 'es-Sâmü aleyküm (Ölüm üzerinize olsun)' mü dedin?)' diye sordu. Adam: 'Evet' cevabını verince, Peygamber (sav) şöyle buyurdu: "Ehl-i kitaptan biri size selam verdiğinde ona: 'Ve aleyke (Senim üzerine olsun)' deyin; yani 'Dediğin senin üzerine olsun'."

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Enes b. Malik 13493, 4/602

حَدَّثَنَا سُوَيْدُ بْنُ عَمْرٍو الْكَلْبِيُّ حَدَّثَنَا أَبَانُ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ: بَيْنَمَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَاعِدًا فِي أَصْحَابِهِ، إِذْ مَرَّ بِهِمْ يَهُودِيٌّ فَسَلَّمَ. فَلَمَّا مَضَى، دَعَاهُ فَقَالَ: ’كَيْفَ قُلْتَ؟’ قَالَ: ’قُلْتُ: ’سَامٌ عَلَيْكُمْ’.’ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ، فَقُولُوا: ’عَلَيْكُمْ’. أَيْ: ’مَا قُلْتُمْ’."

Bize Süveyd b. Amr el-Kelbî, ona Ebân, ona da Katâde, Enes b. Mâlik'in (ra) şöyle dediğini rivayet etti: Rasulullah (sav) ashâbı ile oturuyorken yanlarından bir Yahudi geçti ve (onlara) selam verdi. Biraz uzaklaşınca Hz. Peygamber onu çağırdı ve: 'Nasıl dedin? (Selamı nasıl verdin?)' diye sordu. Yahudi: ''Sâmün aleyküm (Ölüm üzerinize olsun)' dedim' cevabını verdi. Bunun üzerine Allah Elçisi (sav): "Size Ehl-i kitaptan bir kimse selam verdiğinden ona: 'Aleyküm (Sizin üzerinize olsun)' deyin; yani 'Dediğiniz (sizin üzerinize olsun)'" buyurdu.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Enes b. Malik 13802, 4/669

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ (ح) وَالْحَجَّاجُ قَالَ حَدَّثَنِي شُعْبَةُ قَالَ سَمِعْتُ قَتَادَةَ يُحَدِّثُ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ (ح) قَالَ أَبِي و حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ عَنْ شُعْبَةَ قَالَ حَدَّثَنَا قَتَادَةُ عَنْ أَنَسٍ وَالْمَعْنَى وَاحِدٌ: "أَنَّ أَصْحَابَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالُوا لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ’إِنَّ أَهْلَ الْكِتَابِ يُسَلِّمُونَ عَلَيْنَا، فَكَيْفَ نَرُدُّ عَلَيْهِمْ؟’ فَقَالَ: ’قُولُوا: ’وَعَلَيْكُمْ’." [و قَالَ حَجَّاجٌ: قَالَ شُعْبَةُ: ’لَمْ أَسْأَلْ قَتَادَةَ عَنْ هَذَا الْحَدِيثِ، هَلْ سَمِعْتَهُ مِنْ أَنَسٍ؟’]

Bize Muhammed b. Ca'fer, ona Şu'be (T) Bize Haccâc, ona Şu'be, ona Katâde, ona da Enes b. Mâlik (T) (Babam dedi ki:) Bize Yahya b. Saîd, ona Şu'be, ona da Katâde'nin naklettiğine göre, Enes (ra) manaları aynı olarak olacak şekilde şöyle demiştir: "Rasulullah'ın (sav) ashabı O'na: 'Ehl-i kitap bize selam veriyor. Onların selamını nasıl alalım?' diye sordu. Hz. Peygamber onlara: ''Ve aleyküm (Sizin üzerinize olsun)' deyin' cevabını verdi." [Haccâc, Şu'be'nin: 'Katâde'ye bu hadisi Enes (r.a.)'an işitip işitmediğini sormadım.' dediğini söylemiştir.]

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Enes b. Malik 13918, 4/695