حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ حُمْرَانَ عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ بْنِ جَعْفَرٍ أَخْبَرَنِى أَبِى جَعْفَرٌ عَنْ عُمَرَ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم بِمِثْلِ حَدِيثِ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ .

Bize Muhammed b. Müsenna, ona Abdullah b. Humran, ona Abdülhamid b. Cafer, ona Ebu Cafer, ona Ömer b. Hakem, ona Abdullah b. Amr b. Âs, Hz. Peygamber'den Hişam b. Urve'nin hadisine benzer bir hadis nakletmiştir.

Açıklama: Hadisin bütünü için bk. M006796

• Müslim Sahîh-i Müslim İlim 6798, /1102

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ سَمِعْتُ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ يَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ « إِنَّ اللَّهَ لاَ يَقْبِضُ الْعِلْمَ انْتِزَاعًا يَنْتَزِعُهُ مِنَ النَّاسِ وَلَكِنْ يَقْبِضُ الْعِلْمَ بِقَبْضِ الْعُلَمَاءِ حَتَّى إِذَا لَمْ يَتْرُكْ عَالِمًا اتَّخَذَ النَّاسُ رُءُوسًا جُهَّالاً فَسُئِلُوا فَأَفْتَوْا بِغَيْرِ عِلْمٍ فَضَلُّوا وَأَضَلُّوا » .

Bize Kuteybe b. Said, ona Cerir, ona Hişam b. Urve, ona babası, ona Abdullah b. Amr b. Âs'ın rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Şüphesiz Allah, ilmi insanlardan arasından çekip almaz. Ancak alimleri (insanlar arasından) çekip alarak ilmi alır. En sonunda hiçbir alim kalmayınca insanlar, cahilleri önder edinir ve onlara fetva sorarlar. Onlar da ilim olmaksızın fetva vererek hem sapar hem de saptırırlar."

• Müslim Sahîh-i Müslim İlim 6796, /1101

حَدَّثَنَا الْعَبَّاسُ بن الْفَضْلِ الأَسْفَاطِيُّ، حَدَّثَنَا خَالِدُ بن مَزْيَدٍ الْعُمَرِيُّ، حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بن يَحْيَى بن طَلْحَةَ، عَنِ بن كَعْبِ بن مَالِكٍ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:"مَنْ طَلَبَ الْعِلْمَ لإِحْدَى ثَلاثٍ: يُمَارِي بِهِ السُّفَهَاءَ، أَوْ يُبَاهِي بِهِ الْعُلَمَاءَ، أَوْ يَسْتَجِيرُ وُجُوهَ النَّاسِ إِلَيْهِ"، فَقَالَ فِيهِ كَلامًا شَدِيدًا ).

Bize Abbâs b. Fadl el-Esfâtî, ona Hâlid b. Mezîd el-'Umerî, ona İshâk b. Yahya b. Talha, ona Ka'b b. Mâlik, ona da babası (Malik) Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurmuştur: "Kim ilmi üç şeyden biri için; cahillerle çekişmek, âlimlere karşı övünmek ve insanların teveccühünü kendisine yöneltmek için talep ederse..." Ka'b der ki: Allah Rasulü böyle bir kimse hakkında ağır bir söz söyledi.

حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ أَخْبَرَنَا جَرِيرٌ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ أَبِى وَائِلٍ قَالَ إِنِّى لَجَالِسٌ مَعَ عَبْدِ اللَّهِ وَأَبِى مُوسَى وَهُمَا يَتَحَدَّثَانِ فَقَالَ أَبُو مُوسَى قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِمِثْلِهِ .

Bize İshak b. İbrahim, ona Cerir, Ameş, ona Ebu Vâil şöyle demiştir: Abdullah ve Ebu Musa ile birlikte oturuyordum. Onlar kendi aralarında konuşuyorlardı. Ebu Musa, 'Hz. Peygamber şöyle buyurdu' diyerek bir önceki hadise benzer bir hadis nakletti.

Açıklama: Hadisin metni için M006788 numaralı rivayete bakınız.

• Müslim Sahîh-i Müslim İlim 6791, /1101

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الدَّارِمِىُّ أَخْبَرَنَا أَبُو الْيَمَانِ أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ عَنِ الزُّهْرِىِّ حَدَّثَنِى حُمَيْدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الزُّهْرِىُّ أَنَّ أَبَا هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « يَتَقَارَبُ الزَّمَانُ وَيُقْبَضُ الْعِلْمُ » . ثُمَّ ذَكَرَ مِثْلَهُ .

Bize Abdullah b. Abdurrahman ed-Dârimî, ona Ebu Yemân, ona Şuayb, ona Zührî, ona Humeyd b. Abdurrahman ez-Zührî, ona Ebu Hureyre, Hz. Peygamber'in (sav) "Zaman (kıyamet vakti) yaklaşacak ve ilim azalacaktır..." buyurduğunu rivayet etmiş ardından bir önceki hadisin benzerini nakletmiştir.

Açıklama: Hadisin bütünü için bk. M006792.

• Müslim Sahîh-i Müslim İlim 6793, /1101

حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عُمَرَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ عُمَيْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ يُحَدِّثُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: « نَضَّرَ اللَّهُ امْرَأً سَمِعَ مَقَالَتِى فَوَعَاهَا وَحَفِظَهَا وَبَلَّغَهَا فَرُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ إِلَى مَنْ هُوَ أَفْقَهُ مِنْهُ . ثَلاَثٌ لاَ يُغَلُّ عَلَيْهِنَّ قَلْبُ مُسْلِمٍ : إِخْلاَصُ الْعَمَلِ لِلَّهِ وَمُنَاصَحَةُ أَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَلُزُومِ جَمَاعَتِهِمْ فَإِنَّ الدَّعْوَةَ تُحِيطُ مِنْ وَرَائِهِمْ » .

Bize İbn Ebu Ömer, ona Süfyân, ona Abdülmelik b. Umeyr, ona Abdurrahman b. Abdullah b. Mesud, ona da babası (İbn Mesud), Hz. Peygamber (sav)'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Allah, sözümü işitip onu iyice belleyen, ezberleyen ve başkalarına ulaştıran kimsenin yüzünü nurlandırsın. Nice fıkıh taşıyan (ilim aktaran) kimse vardır ki, kendisinden daha fakih (derin anlayışlı) olana ulaştırır. Müslümanın kalbi şu üç özelliğe sahip olduğunda aldanmaz: Ameli yalnız Allah için yapmak, Müslümanların yöneticilerine karşı samimi olmak ve Müslüman toplumundan ayrılmamak. Zira Allah’ın rahmeti, birlik içindeki Müslümanları kuşatır."

Açıklama: ''فَإِنَّ الدَّعْوَةَ تُحِيطُ مِنْ وَرَائِهِمْ'' ifadesinin, tercümedeki gibi anlaşılabilceğine dair bk. Aliyyü'l-Kârî, Mirkâtü'l-mefâtih, I, 307.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 7, 5/34

حَدَّثَنَا أَبُو كَامِلٍ فُضَيْلُ بْنُ حُسَيْنٍ الْجَحْدَرِىُّ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ حَدَّثَنَا أَبُو عِمْرَانَ الْجَوْنِىُّ قَالَ كَتَبَ إِلَىَّ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ رَبَاحٍ الأَنْصَارِىُّ أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَمْرٍو قَالَ هَجَّرْتُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَوْمًا - قَالَ - فَسَمِعَ أَصْوَاتَ رَجُلَيْنِ اخْتَلَفَا فِى آيَةٍ فَخَرَجَ عَلَيْنَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُعْرَفُ فِى وَجْهِهِ الْغَضَبُ فَقَالَ « إِنَّمَا هَلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ بِاخْتِلاَفِهِمْ فِى الْكِتَابِ » .

Bize Ebu Kamil Fudayl b. Hüseyin el-Cahderî, ona Hammad b. Zeyd, ona Ebu İmran el-Cevnî şöyle demiştir: Abdullah b. Rabah el-Ensarî bana, Abdullah b. Amr'ın şöyle dediğini yazmıştır: "Birgün Hz. Peygamber'in yanına gittim. Bir ayet hakkında ihtilafa düşmüş iki adamın sesini duydum. Hz. Peygamber, yüzünde öfkeli olduğu belirgin bir şekilde çıkageldi ve 'Sizden öncekiler kitapları hakkında ihtilafa düştükleri için helak oldular.' dedi."

• Müslim Sahîh-i Müslim İlim 6776, /1099

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ وَعَبْدُ الرَّزَّاقِ عَنْ سُفْيَانَ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُرَّةَ عَنْ مَسْرُوقٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « مَا مِنْ نَفْسٍ تُقْتَلُ ظُلْمًا إِلاَّ كَانَ عَلَى ابْنِ آدَمَ كِفْلٌ مِنْ دَمِهَا وَذَلِكَ لأَنَّهُ أَوَّلُ مَنْ أَسَنَّ الْقَتْلَ » . وَقَالَ عَبْدُ الرَّزَّاقِ « سَنَّ الْقَتْلَ » . قَالَ أَبُو عِيسَى : هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عُمَرَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنِ الأَعْمَشِ بِهَذَا الإِسْنَادِ نَحْوَهُ بِمَعْنَاهُ قَالَ « سَنَّ الْقَتْلَ » .

Bize Mahmud b. Ğaylân, ona Vekî ve Abdürrezzâk, onlara Süfyân, ona A'meş, ona Abdullah b. Mürra, ona Mesrûk, ona da Abdullah b. Mesud, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Haksız yere öldürülen her kişinin, öldürülmesinin günahından, Adem'in ilk oğluna bir pay düşer. Çünkü o, öldürme işini ilk başlatan kişidir." [Abdürrezzak, rivayetinde, "esenne'l-katl" yerine "senne'l-katl" demiştir (ki mana aynıdır). Ebu İsa der ki: Bu, hasen-sahih bir hadistir. Bize İbn Ebu Ömer, ona Süfyân b. Uyeyne, ona da A'meş bu isnadla benzer manaya gelecek şekilde rivayette bulunmuş ve "senne'l-katl" ifadesini kullanmıştır.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 14, 5/42

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ نُمَيْرٍ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ وَأَبِى قَالاَ حَدَّثَنَا الأَعْمَشُ ح وَحَدَّثَنِى أَبُو سَعِيدٍ الأَشَجُّ - وَاللَّفْظُ لَهُ - حَدَّثَنَا وَكِيعٌ حَدَّثَنَا الأَعْمَشُ عَنْ أَبِى وَائِلٍ قَالَ كُنْتُ جَالِسًا مَعَ عَبْدِ اللَّهِ وَأَبِى مُوسَى فَقَالاَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « إِنَّ بَيْنَ يَدَىِ السَّاعَةِ أَيَّامًا يُرْفَعُ فِيهَا الْعِلْمُ وَيَنْزِلُ فِيهَا الْجَهْلُ وَيَكْثُرُ فِيهَا الْهَرْجُ وَالْهَرْجُ الْقَتْلُ » .

Bize Muhammed b. Abdullah b. Nümeyr, ona babası ve Vekî, onlara Ameş, (T) Bana Ebu Said el-Eşec -lafız ona aittir-, ona Vekî', ona Ameş, ona Ebu Vâil şöyle demiştir: Abdullah ve Ebu Musa ile beraber oturuyordum. Onlar, 'Hz. Peygamber (sav)şöyle buyurdu.' dediler: "Muhakkak ki kıyametten önce öyle günler gelecek ki, ilim kalkacak cehalet yayılacak ve o günler de herc çoğalacak. Herc, cinayet demektir."

• Müslim Sahîh-i Müslim İlim 6788, /1100

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ وَعَبْدُ الرَّزَّاقِ عَنْ سُفْيَانَ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُرَّةَ عَنْ مَسْرُوقٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « مَا مِنْ نَفْسٍ تُقْتَلُ ظُلْمًا إِلاَّ كَانَ عَلَى ابْنِ آدَمَ كِفْلٌ مِنْ دَمِهَا وَذَلِكَ لأَنَّهُ أَوَّلُ مَنْ أَسَنَّ الْقَتْلَ » . وَقَالَ عَبْدُ الرَّزَّاقِ « سَنَّ الْقَتْلَ » . قَالَ أَبُو عِيسَى : هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عُمَرَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنِ الأَعْمَشِ بِهَذَا الإِسْنَادِ نَحْوَهُ بِمَعْنَاهُ قَالَ « سَنَّ الْقَتْلَ » .

Bize Mahmud b. Ğaylân, ona Vekî ve Abdürrezzâk, onlara Süfyân, ona A'meş, ona Abdullah b. Mürra, ona Mesrûk, ona da Abdullah b. Mesud, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Haksız yere öldürülen her kişinin, öldürülmesinin günahından, Adem'in ilk oğluna bir pay düşer. Çünkü o, öldürme işini ilk başlatan kişidir." [Abdürrezzak, rivayetinde, "esenne'l-katl" yerine "senne'l-katl" demiştir (ki mana aynıdır). Ebu İsa der ki: Bu, hasen-sahih bir hadistir. Bize İbn Ebu Ömer, ona Süfyân b. Uyeyne, ona da A'meş bu isnadla benzer manaya gelecek şekilde rivayette bulunmuş ve "senne'l-katl" ifadesini kullanmıştır.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 14, 5/42