حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ شَرِيكٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ جَبْرٍ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ « يُجْزِئُ فِى الْوُضُوءِ رِطْلاَنِ مِنْ مَاءٍ » . قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ غَرِيبٌ لاَ نَعْرِفُهُ إِلاَّ مِنْ حَدِيثِ شَرِيكٍ عَلَى هَذَا اللَّفْظِ . وَرَوَى شُعْبَةُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبْرٍ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَتَوَضَّأُ بِالْمَكُّوكِ وَيَغْتَسِلُ بِخَمْسَةِ مَكَاكِىَّ . وَرُوِىَ عَنْ سُفْيَانَ الثَّوْرِىِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبْرٍ عَنْ أَنَسٍ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَتَوَضَّأُ بِالْمُدِّ وَيَغْتَسِلُ بِالصَّاعِ . وَهَذَا أَصَحُّ مِنْ حَدِيثِ شَرِيكٍ .

Açıklama: Kaynaklarda ifade edildiğine göre iki rıtl bir müdde denktir ve bu da yaklaşık bir litre su etmektedir. Bir sa' ise dört müddür ve yaklaşık 3.5 litre suya denk düşmektedir. Hacim ölçü birimlerinden olan ve hadislerde zikredilen mekûk'un ölçüsü hususunda ise kaynaklarda farklı tespitlerin bulunduğu görülmektedir. Rasulullah'ın (s.a) abdest esnasında kullandığı su miktarını haber veren diğer rivayetlerle birlikte değerlendirmede bulunan bazı alimler; bir mekûk'u bir müd, beş mekûku ise 1 sa' olarak tespit etmişlerdir. Bu durumda bir mekûk; yaklaşık bir litre suya tekabül etmektedir. Bazı şerhlerde "mekûk"un "bir buçuk" sa'a denk olduğu ifade edilmiştir ki 1 sa'ın yaklaşık 3333 grama denk olduğu göz önünde bulundurulduğunda bir mekûk su; 5 litre civarında bir suya denk düşmektedir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 76, 2/507

أَخْبَرَنَا سُوَيْدُ بْنُ نَصْرٍ قَال حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبْرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ يَقُولُ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَتَوَضَّأُ بِمَكُّوكٍ وَيَغْتَسِلُ بِخَمْسَةِ مَكَاكِىَّ .

Açıklama: Mekûk: Hacim ölçü birimlerinden olan ve hadislerde zikredilen mekûk'un ölçüsü hususunda kaynaklarda farklı tespitlerin bulunduğu görülmektedir. Rasulullah'ın (s.a) abdest esnasında kullandığı su miktarını haber veren diğer rivayetlerle birlikte değerlendirmede bulunan bazı alimler; bir mekûk'u bir müd, beş mekûku ise 1 sa' olarak tespit etmişlerdir. Bu durumda bir mekûk; yaklaşık bir litre suya tekabül etmektedir. Bazı şerhlerde "mekûk"un "bir buçuk" sa'a denk olduğu ifade edilmiştir ki 1 sa'ın yaklaşık 3333 grama denk olduğu göz önünde bulundurulduğunda bir mekûk su; 5 litre civarında bir suya denk düşmektedir.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 144, /2101

721- حدثنا يزيد بن هارون عن هشام عن الحسن قال كانوا يرون مدا للوضوء وللغسل صاعا

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Tahâret 721, 1/467

حَدَّثَنَا دَاوُدُ بْنُ مِهْرَانَ حَدَّثَنَا دَاوُدُ يَعْنِي الْعَطَّارَ عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي يَزِيدَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ رَجُلٌ كَمْ يَكْفِينِي مِنْ الْوُضُوءِ قَالَ مُدٌّ قَالَ كَمْ يَكْفِينِي لِلْغُسْلِ قَالَ صَاعٌ فَقَالَ الرَّجُلُ لَا يَكْفِينِي قَالَ لَا أُمَّ لَكَ قَدْ كَفَى مَنْ هُوَ خَيْرٌ مِنْكَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Abbas b. Abdulmuttalib 2628, 1/745

726-حدثنا أبو أسامة عن خالد بن دينار قال رأيت سالما يتوضأ وضوءا خفيفا

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Tahâret 726, 1/468

714- حدثنا بن علية عن يونس عن الحسن أن رجلا حدثهم قال دخلت على عائشة فقلت يا أم المؤمنين ما كان يقضي عن رسول الله صلى الله عليه وسلم غسله قال فدعت بإناء حزرته صاعا من صاعكم هذا

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Tahâret 714, 1/465

736- حدثنا وكيع عن شريك عن خالد بن زيد قال رأيت بن عمر يتوضأ وكان يسن الماء على وجهه سنا

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Tahâret 736, 1/470

738- حدثنا وكيع عن سوادة عن أبي الأسود عن الحسن أنه توضأ بكوز

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Tahâret 738, 1/470

أَخْبَرَنَا عَمْرُو بْنُ عَلِىٍّ قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ حَدَّثَنِى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبْرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ يَقُولُ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَتَوَضَّأُ بِمَكُّوكٍ وَيَغْتَسِلُ بِخَمْسَةِ مَكَاكِىَّ .

Bize Amr b. Ali, ona Yahya b. Saîd, ona Şu’be, ona Abdullah b. Abdullah b. Cebr, ona da Enes b. Malik (ra), Rasûlullah'ın (sav) bir mekkûk su ile abdest aldığını, beş mekkûk su ile de guslettiğini, söyledi.

Açıklama: Mekkûk, ortası geniş üstü dar bir su kabının adıdır. Bunun takriben dört-beş litre civarında su aldığı kaynaklarda zikredilmiş ise de Hz. Peygamber’in kullandığı belirtilen bu suyun miktarı standart değildir, bu miktar yaklaşık ve tahminî ifadelerle belirtilmektedir.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Miyâh 13, /2108

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا ابْنُ لَهِيعَةَ عَنْ حُيَيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْحُبُلِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَرَّ بِسَعْدٍ وَهُوَ يَتَوَضَّأُ فَقَالَ مَا هَذَا السَّرَفُ يَا سَعْدُ قَالَ أَفِي الْوُضُوءِ سَرَفٌ قَالَ نَعَمْ وَإِنْ كُنْتَ عَلَى نَهْرٍ جَارٍ

Açıklama: İbn Lehia'nin za'fından dolayı isnadı zayıftır.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Amr b. el-As 7065, 2/718