وَحَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا عَبْدَةُ بْنُ سُلَيْمَانَ وَعَبْدُ اللَّهِ بْنُ نُمَيْرٍ ح وَحَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ حَدَّثَنِى أَبِى كِلاَهُمَا عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بِهَذَا الإِسْنَادِ [أَخْبَرَنِى نَافِعٌ عَنِ ابْنِ عُمَرَ "مَا حَقُّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ لَهُ شَىْءٌ يُرِيدُ أَنْ يُوصِىَ فِيهِ يَبِيتُ لَيْلَتَيْنِ إِلاَّ وَوَصِيَّتُهُ مَكْتُوبَةٌ عِنْدَهُ"] غَيْرَ أَنَّهُمَا قَالاَ "وَلَهُ شَىْءٌ يُوصِى فِيهِ." وَلَمْ يَقُولاَ "يُرِيدُ أَنْ يُوصِىَ فِيهِ."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Abde b. Süleyman ve Abdullah b. Nümeyr; (T) Bize İbn Nümeyr, ona babası, o ikisine de Übeydullah bu isnadla rivayette bulunmuş, an­cak ikisi de "لَهُ شَىْءٌ يُوصِى فِيهِ (yanında vasiyet edeceği şey)" ifadesini kullanmış, "يُرِيدُ أَنْ يُوصِىَ فِيهِ (vasiyet edilmesini istediği)" ifadesini kullanmamışlardır.

Açıklama: Rivayetin tam metni için M004204 numaralı hadise bakınız.

• Müslim Sahîh-i Müslim Vasiyyet 4205, /681

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ وَأَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ قَالاَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ ح وَحَدَّثَنِى أَبُو الطَّاهِرِ وَحَرْمَلَةُ قَالاَ أَخْبَرَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى يُونُسُ ح وَحَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ وَعَبْدُ بْنُ حُمَيْدٍ قَالاَ أَخْبَرَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ كُلُّهُمْ عَنِ الزُّهْرِىِّ بِهَذَا الإِسْنَادِ نَحْوَهُ.

Bize Kuteybe b. Said ve Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, o ikisine Süfyan b. Uyeyne (T); Bize Ebu Tahir ve Harmele, o ikisime İbn Vehb, ona Yunus (T); Bize İshak b. İbrahim ve Abd b. Humeyd, o ikisine Abdurrezzak, ona Mamer onlara Zührî bu isndala hadisin benzerini rivayet etmiştir.

Açıklama: Hadisin metni için M004209 numaralı hadise bakınız.

• Müslim Sahîh-i Müslim Vasiyyet 4210, /682

وَحَدَّثَنَا أَبُو كَامِلٍ الْجَحْدَرِىُّ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ يَعْنِى ابْنَ زَيْدٍ ح وَحَدَّثَنِى زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ - يَعْنِى ابْنَ عُلَيَّةَ - كِلاَهُمَا عَنْ أَيُّوبَ ح وَحَدَّثَنِى أَبُو الطَّاهِرِ أَخْبَرَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى يُونُسُ ح وَحَدَّثَنِى هَارُونُ بْنُ سَعِيدٍ الأَيْلِىُّ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى أُسَامَةُ بْنُ زَيْدٍ اللَّيْثِىُّ ح وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ رَافِعٍ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى فُدَيْكٍ أَخْبَرَنَا هِشَامٌ - يَعْنِى ابْنَ سَعْدٍ - كُلُّهُمْ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم. بِمِثْلِ حَدِيثِ عُبَيْدِ اللَّهِ وَقَالُوا جَمِيعًا "لَهُ شَىْءٌ يُوصِى فِيهِ." إِلاَّ فِى حَدِيثِ أَيُّوبَ فَإِنَّهُ قَالَ "يُرِيدُ أَنْ يُوصِىَ فِيهِ." كَرِوَايَةِ يَحْيَى عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ.

Bize Ebu Kamil el-Cahderî, ona Hammad b. Zeyd; (T) Bize Züheyr b. Harb, ona İsmail b. Uleyye, o ikisine Eyyüb; (T) Bize Ebu Tahir, ona İbn Vehb, ona Yunus; (T) Bize Harun b. Said el-Eylî, ona İbn Vehb, ona Üsame b. Zeyd el-Leysî; (T) Bize Muhammed b. Râfî', ona İbn Ebu Fudeyk, ona Hişam b. Sa'd, onlara Nafi', ona da İbn Ömer, Hz. Peygamber'den Ubeydullah hadisinin benzerini rivayet etmiş ve tüm raviler "لَهُ شَىْءٌ يُوصِى فِيهِ (yanında vasiyet edeceği şey)" ifadesini kullanmış, sadece Eyyüb, Yahya'nın da rivayet ettiği gibi "يُرِيدُ أَنْ يُوصِىَ فِيهِ (vasiyet edilmesini istediği)" ifadesini kullanmıştır.

Açıklama: Rivayetin tam metni için M004204 numaralı hadise bakınız.

• Müslim Sahîh-i Müslim Vasiyyet 4206, /681

وَحَدَّثَنِى إِسْحَاقُ بْنُ مَنْصُورٍ حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ الْحَفَرِىُّ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ سَعْدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ عَامِرِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ سَعْدٍ قَالَ دَخَلَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم عَلَىَّ يَعُودُنِى. فَذَكَرَ بِمَعْنَى حَدِيثِ الزُّهْرِىِّ وَلَمْ يَذْكُرْ قَوْلَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى سَعْدِ ابْنِ خَوْلَةَ غَيْرَ أَنَّهُ قَالَ وَكَانَ يَكْرَهُ أَنْ يَمُوتَ بِالأَرْضِ الَّتِى هَاجَرَ مِنْهَا.

Bize İshak b. Mansur, ona Ebu Davud el-Haferî, ona Süfyan, ona Sa'd b. İbrahim, ona Âmir b. Sa'd, ona da Sa'd; Hz. Peygamber (sav) hastalığım dolayısıyla beni ziyarete geldi diyerek Zührî'nin hadisi ile aynı anlamda bir rivayette bulunmuş ancak Hz. Peygamber'in (sav) Sa'd b. Havle hakkındaki sözünü aktarmayıp, sadece Sa'd, daha önce hicret edip terk ettiği bir yerde ölmekten tedirgindi demiştir.

Açıklama: Hadisin metni için M004209 numaralı hadise bakınız.

• Müslim Sahîh-i Müslim Vasiyyet 4211, /682

حَدَّثَنَا أَبُو خَيْثَمَةَ زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ وَمُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى الْعَنَزِىُّ - وَاللَّفْظُ لاِبْنِ الْمُثَنَّى - قَالاَ حَدَّثَنَا يَحْيَى - وَهُوَ ابْنُ سَعِيدٍ الْقَطَّانُ - عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ أَخْبَرَنِى نَافِعٌ عَنِ ابْنِ عُمَرَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ "مَا حَقُّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ لَهُ شَىْءٌ يُرِيدُ أَنْ يُوصِىَ فِيهِ يَبِيتُ لَيْلَتَيْنِ إِلاَّ وَوَصِيَّتُهُ مَكْتُوبَةٌ عِنْدَهُ."

Bize Ebu Hayseme Züheyr b. Harb ve Muhammed b. Müsenna el-Anezî, o ikisine Yahya b. Said el-Kattan, ona Ubeydullah, ona Nafi', ona da İbn Ömer'in rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Vasiyet etmek istediği bir şeyi bulunup da üzerinden iki gece ge­çen bir Müslümana yaraşan şey vasiyetinin yanında yazılı bulunmasıdır."

• Müslim Sahîh-i Müslim Vasiyyet 4204, /681

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى التَّمِيمِىُّ أَخْبَرَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عَامِرِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ عَادَنِى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِى حَجَّةِ الْوَدَاعِ مِنْ وَجَعٍ أَشْفَيْتُ مِنْهُ عَلَى الْمَوْتِ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ بَلَغَنِى مَا تَرَى مِنَ الْوَجَعِ وَأَنَا ذُو مَالٍ وَلاَ يَرِثُنِى إِلاَّ ابْنَةٌ لِى وَاحِدَةٌ أَفَأَتَصَدَّقُ بِثُلُثَىْ مَالِى قَالَ: "لاَ." قَالَ قُلْتُ أَفَأَتَصَدَّقُ بِشَطْرِهِ قَالَ "لاَ الثُّلُثُ وَالثُّلُثُ كَثِيرٌ إِنَّكَ أَنْ تَذَرَ وَرَثَتَكَ أَغْنِيَاءَ خَيْرٌ مِنْ أَنْ تَذَرَهُمْ عَالَةً يَتَكَفَّفُونَ النَّاسَ وَلَسْتَ تُنْفِقُ نَفَقَةً تَبْتَغِى بِهَا وَجْهَ اللَّهِ إِلاَّ أُجِرْتَ بِهَا حَتَّى اللُّقْمَةُ تَجْعَلُهَا فِى فِى امْرَأَتِكَ." قَالَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ أُخَلَّفُ بَعْدَ أَصْحَابِى قَالَ: "إِنَّكَ لَنْ تُخَلَّفَ فَتَعْمَلَ عَمَلاً تَبْتَغِى بِهِ وَجْهَ اللَّهِ إِلاَّ ازْدَدْتَ بِهِ دَرَجَةً وَرِفْعَةً وَلَعَلَّكَ تُخَلَّفُ حَتَّى يُنْفَعَ بِكَ أَقْوَامٌ وَيُضَرَّ بِكَ آخَرُونَ اللَّهُمَّ أَمْضِ لأَصْحَابِى هِجْرَتَهُمْ وَلاَ تَرُدَّهُمْ عَلَى أَعْقَابِهِمْ لَكِنِ الْبَائِسُ سَعْدُ ابْنُ خَوْلَةَ." [قَالَ رَثَى لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مِنْ أَنْ تُوُفِّىَ بِمَكَّةَ.]

Bize Yahya b. Yahya et-Temîmî, ona İbrahim b. Sa'd, ona İbn Şihâb, ona Âmir b. Sa'd, ona da babası (Sa'd b. Ebu Vakkâs) şöyle rivayet etmiştir: Veda haccında, ölümcül ağrılar içinde kıvrandığım bir sırada Hz. Peygamber (sav) ziyaretime geldi. O'na; eey Allah'ın Rasulü! Gördüğün gibi ağrılar içinde kıvranıyorum. Ben varlıklı bir insanım. Kızımdan başka da kimim kimsem yok. Servetimin üçte ikisini sadaka olarak versem olur mu dedim. Hz. Peygamber (sav); "olmaz" buyurdu. Ben o zaman yarısını vereyim dedim. Hz. Peygamber (sav); "hayır, üçte birini ver." Üçte biri de çok ya! "Mirasçılarını zengin bırakman, onları başkalarına el açan yoksullar olarak ardında bırakmandan daha iyidir. Allah rızası için yaptığın tüm harcamaların mükafatını alacaksın. Hatta hanımının ağzına koyduğun bir lokmanın bile." Ben; ey Allah'ın Rasulü! Arkadaşlarım birer birer hicret edip giderken, ben burada böyle kalacak mıyım dedim. Bana; "sen Allah'ın rızasını kazanmak için çalıştığın müddetçe, geride kalmış olmayacaksın. Burada kalmandan dolayı, derece ve değerini artırabilirsin. Kim bilir, bu sayede kimileri senden yararlanır, kimileri de zarar görür" buyurdu ve "Allah'ım! Ashabımın hicretlerini tamamlamalarını nasip et. Şu zavallı Sa'd b. Havle dışında kimseyi geriye döndürme" duasında bulundu. [Ravi der ki: Hz. Peygamber (sav) Mekke'de vefat eden Sa'd için başsağlığı dilemiştir.]

• Müslim Sahîh-i Müslim Vasiyyet 4209, /681

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يُوسُفَ حَدَّثَنَا مَالِكُ بْنُ مِغْوَلٍ حَدَّثَنَا طَلْحَةُ قَالَ سَأَلْتُ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ أَبِى أَوْفَى أَوْصَى النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ لاَ . فَقُلْتُ كَيْفَ كُتِبَ عَلَى النَّاسِ الْوَصِيَّةُ ، أُمِرُوا بِهَا وَلَمْ يُوصِ قَالَ أَوْصَى بِكِتَابِ اللَّهِ.

Bize Muhammed b. Yusuf, ona Malik b. Miğvel, ona da Talha şöyle demiştir: Ben Abdullah b. Ebu Evfâ'ya “Peygamber (sav) vasiyet etti mi?” diye sordum, “hayır” dedi. “öyleyse insanlara vasiyet etmeleri nasıl farz kılındı, ya da emredildi?” dedim. İbn Ebu Evfâ “Hz. Peygamber (sav) Allah'ın Kitabı'yla vasiyeti farz kıldı” dedi.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Fezâilü'l-Kur'an 18, 2/318

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَعْمَرٍ حَدَّثَنَا رَوْحُ بْنُ عَوْفٍ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ « مَا حَقُّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ يَبِيتُ لَيْلَتَيْنِ وَلَهُ شَىْءٌ يُوصِى بِهِ إِلاَّ وَوَصِيَّتُهُ مَكْتُوبَةٌ عِنْدَهُ » .

Bize Muhammed b. Ma'mer, ona Ravh b. Avf, ona Nafi, ona da İbn Ömer'den rivayet edildiğine göre Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Vasiyet edeceği bir şeyi bulunup da vasiyeti yanında yazılı bulunmadıkça iki gece yatmak Müslüman bir kişiye yaraşmaz."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Vesâyâ 2, /437

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يُوسُفَ حَدَّثَنَا وَرْقَاءُ عَنِ ابْنِ أَبِى نَجِيحٍ عَنْ عَطَاءٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ : كَانَ الْمَالُ لِلْوَلَدِ ، وَكَانَتِ الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالأَقْرَبِينَ ، فَنَسَخَ اللَّهُ مِنْ ذَلِكَ مَا أَحَبَّ ، فَجَعَلَ لِلذَّكَرِ مِثْلَ حَظِّ الأُنْثَيَيْنِ ، وَجَعَلَ لِلأَبَوَيْنِ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسَ وَالثُّلُثَ ، وَجَعَلَ لِلْمَرْأَةِ الثُّمُنَ وَالرُّبُعَ ، وَلِلزَّوْجِ الشَّطْرَ وَالرُّبُعَ.

Bize Muhammed b. Yusuf, ona Verka, ona İbn Ebu Necih, ona Atâ, ona da İbn Abbas (ra) şöyle demiştir: (Önceden kişi öldüğünde) malı, çocuğunun olurdu. Ana-baba ve yakınlara ise vasiyet yapılırdı. Sonra Allah dilediği hükmü kaldırdı ve erkeğe, kadının iki katı; ana-babadan her birine (çocuğu varsa) altıda bir, (yoksa) üçte bir; kadına (çocuğu varsa) sekizde bir, (yoksa) dörtte bir; kocaya ise (çocuğu yoksa) yarı, (varsa) dörtte bir pay verilmesine hükmetti.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Vesâyâ 28, 4/2063

حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ هَارُونَ أَخْبَرَنَا يَحْيَى أَنَّ أَبَا بَكْرِ بْنَ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ حَزْمٍ أَخْبَرَهُ : أَنَّ غُلاَماً بِالْمَدِينَةِ حَضَرَهُ الْمَوْتُ وَوَرَثَتُهُ بِالشَّامِ وَأَنَّهُمْ ذَكَرُوا لِعُمَرَ أَنَّهُ يَمُوتُ ، فَسَأَلُوهُ أَنْ يُوصِىَ فَأَمَرَهُ عُمَرُ أَنْ يُوصِىَ فَأَوْصَى بِبِئْرٍ يُقَالُ لَهَا بِئْرُ جُشَمَ ، وَإِنَّ أَهْلَهَا بَاعُوهَا بِثَلاَثِينَ أَلْفاً ، ذَكَرَ أَبُو بَكْرٍ أَنَّ الْغُلاَمَ كَانَ ابْنَ عَشْرِ سِنِينَ أَوْ ثِنْتَىْ عَشْرَةَ .

Bize Yezid b. Hârûn, ona Yahya, ona Ebu Bekir b. Muhammed b. Amr b. Hazm şöyle rivayet etmiştir: Medine'de ölmekte olan bir çocuğun, mirasçıları Şam'da iken, Hz. Ömer'e çocuğun ölmek üzere olduğunu söyleyip, onun vasiyet etmesinin sağlanmasını talep etmişler. Bunun üzerine Hz. Ömer de ona vasiyet etmesini emretmiş, çocuk da Cuşem Kuyusu denilen bir kuyuyu vasiyet etmiş. Ailesi bu Kuyuyu otuz bin (dirheme) satmışlar. Râvi Ebu Bekir bu çocuğun on ya da on iki yaşlarında olduğunu belirtmiştir.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Vesâyâ 38, 4/2074