حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ أَبِى بِشْرٍ عَنْ يُوسُفَ بْنِ مَاهَكَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ تَخَلَّفَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِى سَفَرٍ سَافَرْنَاهُ فَأَدْرَكَنَا وَقَدْ أَرْهَقْنَا الصَّلاَةَ صَلاَةَ الْعَصْرِ وَنَحْنُ نَتَوَضَّأُ ، فَجَعَلْنَا نَمْسَحُ عَلَى أَرْجُلِنَا ، فَنَادَى بِأَعْلَى صَوْتِهِ " وَيْلٌ لِلأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ " . مَرَّتَيْنِ أَوْ ثَلاَثًا .

Bize Müsedded, ona Ebu Avane, ona Ebu Bişr, ona Yusuf b. Mâhek ona da Abdullah b. Amr şöyle rivayet etmiştir: Kendisi ile beraber yolculuk yaptığımız bir seferde Rasulullah (sav), geride kaldı. (Sonradan) bize yetişti. İkindi namazının (vakti) girmiş, edâsı için az zaman kalmıştı, biz de abdest alıyorduk. Ayaklarımızı meshetmeye başladık. Hz. Peygamber (sav), yüksek bir sesle seslendi: "Ateşte yanacak şu topuklara yazıklar olsun!" Bunu iki ya da üç defa söyledi.

Açıklama: Hz. Peygamber (sav), ashâbı acele ettikleri için mesh eder gibi az su kullanmaları nedeniyle uyarmıştır (Bk. İbn Hacer, Fethu'l-Bârî, Beyrut: Dârü'l-Marife, 1379, I, 265).

• Buhârî Sahîh-i Buhârî İlim 30, 1/216

حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ عَارِمُ بْنُ الْفَضْلِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ أَبِى بِشْرٍ عَنْ يُوسُفَ بْنِ مَاهَكَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ : خَلَّفَ عَنَّا النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم فِى سَفْرَةٍ سَافَرْنَاهَا ، فَأَدْرَكَنَا وَقَدْ أَرْهَقَتْنَا الصَّلاَةُ وَنَحْنُ نَتَوَضَّأُ ، فَجَعَلْنَا نَمْسَحُ عَلَى أَرْجُلِنَا ، فَنَادَى بِأَعْلَى صَوْتِهِ « وَيْلٌ لِلأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ » . مَرَّتَيْنِ أَوْ ثَلاَثًا .

Bize Ebu Numan Ârim b. Fadl, ona Ebu Avane, ona Ebu Bişr, ona Yusuf b. Mâhek, ona da Abdullah b. Amr şöyle rivayet etmiştir: Yolculuk yaptığımız bir seferde Hz. Peygamber (sav), gerimizde kaldı. (Sonradan) bize yetişti. İkindi namazının (vakti) girmiş, edâsı için az zaman kalmıştı, biz de abdest alıyorduk. Ayaklarımızı meshetmeye başladık. Hz. Peygamber (sav), yüksek bir sesle seslendi: "Ateşte yanacak şu topuklara yazık!" Bunu iki ya da üç defa söyledi.

Açıklama: Rivâyetteki "ayaklarımızı mesh ediyorduk" ifadesi; konuyla ilgili farklı rivayetlerden de istifade edilerek "mesh eder gibi az bir suyla yıkıyorduk" şeklinde yorumlanmıştır. (Aynî, Umdetü'l-Karî, II, 9)

• Buhârî Sahîh-i Buhârî İlim 3, 1/207

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنْ سُفْيَانَ حَدَّثَنَا مَنْصُورٌ عَنْ هِلاَلِ بْنِ يِسَافٍ عَنْ أَبِى يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم رَأَى قَوْمًا وَأَعْقَابُهُمْ تَلُوحُ فَقَالَ: "وَيْلٌ لِلأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ أَسْبِغُوا الْوُضُوءَ."

Bize Müsedded, ona Yahya b. Süfyan, ona Mansur, ona Hilal b. Yesaf, ona Ebu Yahya, ona Abdullah b. Amr şöyle demiştir: Hz. Peygamber (sav), ayak topukları kuruluktan parlayan bir topluluk gördü. Bunun üzerine şöyle buyurdu: "(Yıkanmadığı için) ateşin dokunacağı topukların vay haline! Abdesti tam alınız."

Açıklama: Abdullah b. Amr bir yolculuk sırasında namazı yetiştirmek için mesh edercesine acele ederek ve az su kullanarak abdest aldıkları sırada, Hz. Peygamber’in (sav) kendilerini gördüğünü ve ses tonunu yükselterek bu ifadeyi kullandığını belirtmektedir. Buhârî, İlim, 30; Müslim, Tahâret, 26.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tahâret 46, /30

حَدَّثَنَا مُوسَى قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ أَبِى بِشْرٍ عَنْ يُوسُفَ بْنِ مَاهَكَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ تَخَلَّفَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم عَنَّا فِى سَفْرَةٍ سَافَرْنَاهَا ، فَأَدْرَكَنَا وَقَدْ أَرْهَقْنَا الْعَصْرَ ، فَجَعَلْنَا نَتَوَضَّأُ وَنَمْسَحُ عَلَى أَرْجُلِنَا ، فَنَادَى بِأَعْلَى صَوْتِهِ "وَيْلٌ لِلأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ." مَرَّتَيْنِ أَوْ ثَلاَثًا .

Bize Musa, ona Ebu Avane, ona Ebu Bişr, ona Yusuf b. Mâhek ona da Abdullah b. Amr şöyle rivayet etmiştir: Katıldığımız bir seferde Hz. Peygamber (sav) bir ara bizden geride kalmış ve sonra bize yetişmişti. Bu arada ikindi namazının vakti girmiş, edâsı için az zaman kalmıştı. Biz de abdest alıp ayaklarımızı mesh etmeye başlamıştık ki Hz. Peygamber (sav) yüksek sesle, iki veya üç kez "ateşte yanacak şu topuklara yazık!" diye seslendi.

Açıklama: Hz. Peygamber (sav), ashâbı acele ettikleri için mesh eder gibi az su kullanmaları nedeniyle uyarmıştır (Bk. İbn Hacer, Fethu'l-Bârî, Beyrut: Dârü'l-Marife, 1379, I, 265).

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Vudû 27, 1/230

حدثنا أبو المغيرة قال حدثنا الأوزاعي وحدثني بهلول بن حكيم عن الأوزاعي قال حدثني يحيى بن أبي كثير قال حدثني سالم الدوسي قال سمعت عائشة تقول لعبد الرحمن بن أبي بكر يا عبد الرحمن أسبغ الوضوء فإني سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول : ويل للأعقاب من النار

Bize Ebu Muğîre, ona Evzâî, ona Behlül b. Hakîm, ona Yahya b. Ebu Kesîr, ona da Sâlim ed-Devsî'nin rivayet ettiğine göre Hz. Aişe, Abdurrahman b. Ebubekir'e şöyle demiştir: Ey Abdurrahman! abdesti güzelce al. Ben Hz. Peygamber'i şöyle derken işittim. "(güzel yıkanmadığı için) ateş değecek topukların vay haline!"

Açıklama: Hadis mütabileriyle birlikte sahihtir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Aişe bt. Ebubekir 25050, 8/130

حَدَّثَنَا مُوسَى قَالَ حَدَّثَنَا وُهَيْبٌ عَنْ عَمْرٍو عَنْ أَبِيهِ: "شَهِدْتُ عَمْرَو بْنَ أَبِى حَسَنٍ سَأَلَ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ زَيْدٍ عَنْ وُضُوءِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَدَعَا بِتَوْرٍ مِنْ مَاءٍ ، فَتَوَضَّأَ لَهُمْ وُضُوءَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَأَكْفَأَ عَلَى يَدِهِ مِنَ التَّوْرِ ، فَغَسَلَ يَدَيْهِ ثَلاَثًا ، ثُمَّ أَدْخَلَ يَدَهُ فِى التَّوْرِ ، فَمَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ وَاسْتَنْثَرَ ثَلاَثَ غَرَفَاتٍ ، ثُمَّ أَدْخَلَ يَدَهُ فَغَسَلَ وَجْهَهُ ثَلاَثًا ، ثُمَّ أَدْخَلَ يَدَهُ فَغَسَلَ يَدَيْهِ مَرَّتَيْنِ إِلَى الْمِرْفَقَيْنِ مَرَّتَيْنِ ، ثُمَّ أَدْخَلَ يَدَهُ فَمَسَحَ رَأْسَهُ ، فَأَقْبَلَ بِهِمَا وَأَدْبَرَ مَرَّةً وَاحِدَةً ، ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَيْهِ إِلَى الْكَعْبَيْنِ ."

Bize Musa, ona Vüheyb, ona Amr, ona da babası (Yahya b. Umare) şöyle rivayet etti: "Amr b. Ebu Hasan'ı, Abdullah b. Zeyd'e, Hz. Peygamber'in (sav) nasıl abdest aldığını sorarken görmüştüm. Bunun üzerine Abdullah b. Zeyd bir kap su istedi ve Hz. Peygamber'in (sav) nasıl abdest aldığını onlara göstermek için abdest aldı. Abdest alırken ellerine su döktü ve üç kez yıkadı. Sonra kabın içine elini daldırarak ağzına ve burnuna üçer avuç su verip temizledi. Ardından tekrar elini kaba daldırıp su alarak yüzünü üç kez yıkadı. Sonra yine elini kabın içine daldırıp su aldı ve dirseklerine kadar kollarını ikişer kez yıkadı. Tekrar elini kabın içine daldırdı, iki elini kafasının ön kısmından arka kısmına kadar bir kez sıvazlayarak başını mesh etti. Sonra bileklerine kadar ayaklarını yıkadı."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Vudû 39, 1/235

حَدَّثَنَا آدَمُ بْنُ أَبِى إِيَاسٍ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ زِيَادٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ - وَكَانَ يَمُرُّ بِنَا وَالنَّاسُ يَتَوَضَّئُونَ مِنَ الْمِطْهَرَةِ - قَالَ أَسْبِغُوا الْوُضُوءَ فَإِنَّ أَبَا الْقَاسِمِ صلى الله عليه وسلم قَالَ "وَيْلٌ لِلأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ."

Bize Adem b. Ebu İyas, ona, Şube, ona da Muhammed b. Ziyad şöyle rivayet etmiştir: Ebu Hureyre'yi -yanımıza uğramıştı ve bu arada İnsanlar bir kaptan abdest alıyordu- şöyle derken işittim: Abdestlerinizi güzelce alın. Zira Ebu Kâsım (sav) "Ateşte yanacak (abdest alırken iyi yıkanmayan) şu topuklara yazık!" buyurmuştur.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Vudû 29, 1/230

حَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ مَعْرُوفٍ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ عَنْ جَرِيرِ بْنِ حَازِمٍ أَنَّهُ سَمِعَ قَتَادَةَ بْنَ دِعَامَةَ حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ أَنَّ رَجُلاً جَاءَ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَقَدْ تَوَضَّأَ وَتَرَكَ عَلَى قَدَمَيْهِ مِثْلَ مَوْضِعِ الظُّفْرِ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "ارْجِعْ فَأَحْسِنْ وُضُوءَكَ." قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَهَذَا الْحَدِيثُ لَيْسَ بِمَعْرُوفٍ عَنْ جَرِيرِ بْنِ حَازِمٍ وَلَمْ يَرْوِهِ إِلاَّ ابْنُ وَهْبٍ وَحْدَهُ وَقَدْ رُوِىَ عَنْ مَعْقِلِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ الْجَزَرِىِّ عَنْ أَبِى الزُّبَيْرِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم نَحْوَهُ قَالَ: "ارْجِعْ فَأَحْسِنْ وُضُوءَكَ."

Bize Harun b. Maruf, ona İbn Vehb, ona Cerîr b. Hâzim, ona Katade b. Diame, ona da Enes b. Malik şöyle demiştir: Bir adam abdest almış ve ayağında tırnak büyüklüğünde bir yeri yıkamamış olduğu halde Hz. Peygamber'in (sav) yanına gelmişti. Rasulullah (sav) ona şöyle dedi: "Dön, abdestini güzel bir şekilde al!" [Ebû Davud şöyle dedi: Bu hadis, Cerîr b. Hâzim rivayetiyle maruf değildir. Bu hadisi Cerîr'den sadece İbn Vehb rivayet etmiştir. Hadîsi Ma'kıl b. Ubeydullah el-Cezerî, Ebu Zübeyr'den, o da Cabir'den, o da Hz. Ömer'den ve o da Hz. Peygamber'den (İbn Vehb rivayetinin) benzerini rivayet etmiştir. (Bu rivayete göre) Rasulullah (sav), "dön abdestini güzel bir şekilde al" demiştir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tahâret 67, /46

حَدَّثَنَا حَيْوَةُ بْنُ شُرَيْحٍ حَدَّثَنَا بَقِيَّةُ عَنْ بَحِيرٍ - هُوَ ابْنُ سَعْدٍ - عَنْ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِ النَّبِىِّ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم " رَأَى رَجُلاً يُصَلِّى وَفِى ظَهْرِ قَدَمِهِ لُمْعَةٌ قَدْرُ الدِّرْهَمِ لَمْ يُصِبْهَا الْمَاءُ فَأَمَرَهُ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم أَنْ يُعِيدَ الْوُضُوءَ وَالصَّلاَةَ."

Bize Hayve b. Şurayh, ona Bakiyye, ona Bahîr b. Sa'd, ona Halid, ona da Hz. Peygamber'in (sav) ashabından biri şöyle demiştir: "Hz. Peygamber (sav), ayağının üstünde dirhem miktarı su değmemiş kuru bir yer bulunduğu halde namaz kılan bir adam gördü, ona abdestini ve namazını iade etmesini emretti."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tahâret 67, /47

أَخْبَرَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ الْحَسَنِ الْمِقْسَمِىُّ قَالَ حَدَّثَنَا حَجَّاجٌ قَالَ قَالَ ابْنُ جُرَيْجٍ حَدَّثَنِى شَيْبَةُ أَنَّ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ أَخْبَرَهُ قَالَ أَخْبَرَنِى أَبِى عَلِىٌّ أَنَّ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِىٍّ قَالَ: "دَعَانِى أَبِى عَلِىٌّ بِوَضُوءٍ فَقَرَّبْتُهُ لَهُ فَبَدَأَ فَغَسَلَ كَفَّيْهِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ قَبْلَ أَنْ يُدْخِلَهُمَا فِى وَضُوئِهِ ثُمَّ مَضْمَضَ ثَلاَثًا وَاسْتَنْثَرَ ثَلاَثًا ثُمَّ غَسَلَ وَجْهَهُ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ غَسَلَ يَدَهُ الْيُمْنَى إِلَى الْمِرْفَقِ ثَلاَثًا ثُمَّ الْيُسْرَى كَذَلِكَ ثُمَّ مَسَحَ بِرَأْسِهِ مَسْحَةً وَاحِدَةً ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَهُ الْيُمْنَى إِلَى الْكَعْبَيْنِ ثَلاَثًا ثُمَّ الْيُسْرَى كَذَلِكَ ثُمَّ قَامَ قَائِمًا فَقَالَ نَاوِلْنِى فَنَاوَلْتُهُ الإِنَاءَ الَّذِى فِيهِ فَضْلُ وَضُوئِهِ فَشَرِبَ مِنْ فَضْلِ وَضُوئِهِ قَائِمًا فَعَجِبْتُ فَلَمَّا رَآنِى قَالَ لاَ تَعْجَبْ فَإِنِّى رَأَيْتُ أَبَاكَ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم يَصْنَعُ مِثْلَ مَا رَأَيْتَنِى صَنَعْتُ يَقُولُ لِوُضُوئِهِ هَذَا وَشُرْبِ فَضْلِ وَضُوئِهِ قَائِمًا ."

Bize İbrahim b. Hasan el-Mukassimi, ona Haccac (b. Muhammed), ona İbn Cüreyc, ona Şeybe (b. Nisâh), ona Muhammed b. Ali (b. Hüseyin b. Ali), ona da babası Ali (b. Hüseyin b. Ali b. Ebu Talib), Hüseyin b. Ali'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Babam Ali, abdest almak için su getirmemi istedi. Kendisine suyu getirdim. Abdest almaya başladı. Ellerini, abdest suyunun içine sokmadan önce üç kere yıkadı. Sonra üç kere ağzına, üç kere burnuna su verip temizledi. Ardından üç kere yüzünü yıkadı. Sonra sağ elini dirseğine kadar üç kere yıkadı. Sol elini de dirseğine kadar üç kere yıkadı. Sonra başını bir kere mesh etti. Ardında sağ ayağını topuğuna kadar üç kere yıkadı. Sol ayağını da topuğuna kadar üç kere yıkadı. Sonra ayağa kalktı ve abdest suyunun kalan kısmını kendisine vermemi istedi. Ben de kalan suyu verdim, ondan bir miktar içti. Ben bu duruma şaşırmıştım. Benim şaşırdığımı görünce şaşırma! Zira senin baban, Rasulullah'ı (sav) benim yaptığımı gördüğün şeyleri yaparken gördü, dedi. O, bu sözüyle aldığı bu abdesti ve abdestten arta kalan suyu ayakta içmesini kastediyordu."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 78, /2092