حَدَّثَنَا الْحُمَيْدِيُّ قَالَ: ثنا سُفْيَانُ قَالَ: ثنا طَلْحَةُ بْنُ يَحْيَى عَنْ عَمَّتِهِ عَائِشَةَ بِنْتِ طَلْحَةَ، عَنْ خَالَتِهَا عَائِشَةَ أُمِّ الْمُؤْمِنِينَ قَالَتْ: دَخَلَ عَلَيَّ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ذَاتَ يَوْمٍ فَقَالَ: "هَلْ مِنْ طَعَامٍ؟" فَقُلْتُ: مَا عِنْدَنَا مِنْ طَعَامٍ قَالَ: "فَأَنَا صَائِمٌ"

Bize Humeydî, ona Süfyan b. Uyeyne, ona Talha b. Yahya, ona halası Aişe bt. Talha, ona da müminlerin annesi olan teyzesi Hz. Aişe şöyle haber vermiştir: Hz. Peygamber (sav) bir gün yanıma geldi ve "Yanında yiyecek var mı?" diye sordu. Hz. Aişe, yanımda hiç yiyecek yok deyince Hz. Peygamber (sav): "ben oruc tutacağım" buyurdu.

Açıklama: Oruca niyet, imsak vaktinden önce yapılmalıdır. Genel kural budur. Ancak alimlerin büyük çoğunluğu bu hadisi delil alarak, sadece farz ve nafile oruçlar için, güneşin batmasından başlayarak ertesi gün kaba kuşluk (istivâ) vaktine kadar niyet yapılabileceğini belirtmişlerdir.(Aynî, Umdetü'l-Kârî, X. 432, Beyrut, 1421/2001). Fakat böyle bir niyet için imsak vaktinden itibaren yeme, içme gibi orucu bozan bir iş yapmamış olmak gerekir.

• Humeydî Müsned-i Humeydî Aişe bt. Ebubekir 191, 1/253

حَدَّثَنَا الْحُمَيْدِيُّ، ثنا سُفْيَانُ قَالَ: ثنا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ مَوْلَى آلِ طَلْحَةَ، وَحَكِيمُ بْنُ جُبَيْرٍ، سَمِعَاهُ مِنْ مُوسَى بْنِ طَلْحَةَ أَنَّهُ سَمِعَ رَجُلًا مِنْ أَخْوَالِهِ مِنْ بَنِي تَمِيمٍ يُقَالَ لَهُ ابْنُ الْحَوْتَكِيَّةِ قَالَ: قَالَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ: مَنْ حَاضَرَنَا يَوْمَ الْقَاحَةِ إِذْ أُتِيَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِأَرْنَبٍ فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ: أَنَا أَتَى أَعْرَابِيٌّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِأَرْنَبٍ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّي رَأَيْتُهَا تَدْمَا قَالَ «فَكَفَّ عَنْهُ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَلَمْ يَأْكُلْ، وَأَمَرَ أَصْحَابَهُ أَنْ يَأْكُلُوا» وَاعْتَزَلَ الْأَعْرَابِيُّ فَلَمْ يَطْعَمُ فَقَالَ: إِنِّي صَائِمٌ، فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «وَمَا صَوْمُكَ؟» قَالَ ثَلَاثٌ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ فَقَالَ: «أَيْنَ أَنْتَ عَنِ الْبِيضِ الْغُرِّ ثَلَاثَ عَشْرَةَ، وَأَرْبَعَ عَشْرَةَ، وَخَمْسَ عَشْرَةَ»

Açıklama: Hadiste geçen "ğurr" kelimesi ayın ilk hilal olarak çıkışındaki parlak haline dendiği gibi, mücerret "parlaklık" anlamına da gelir. Burada da "bîd" kelimesinin sıfatı olarak gelmiştir. "Bîd" kelimesi de kamerî aylar için, ayın en parlak olarak görüldüğü geceler için kullanılır. Hadisteki bu sıfat tamlamasını kendinden sonraki kelimeler açıkladığı için (bedel), anlamı buna göre verdik. Buharî de "Eyyâm-ı Bîd" oruçlarının ayın on üç, on dört ve on beşinci günleri olduğuna dair bir bab açmıştır. (Buharî, Savm, 60). Neseî'nin bir rivayeti hariç ilgili hadislerde de terkip "eyyâm-ı bîd" olarak rivayet edilmiştir."el-Kâha" ise, Medine'ye üç merhale mesafedeki yerin ismidir.(Aynî,Umdetü'l-Kârî, XII. 134-136, Beyrut, 2001)

• Humeydî Müsned-i Humeydî Ebu zer el-Ğıfari 136, 1/227

حَدَّثَنَا الْحُمَيْدِيُّ قَالَ: ثنا سُفْيَانُ قَالَ: ثنا الزُّهْرِيُّ، وَهِشَامُ بْنُ عُرْوَةَ كِلَاهُمَا عَنْ عُرْوَةَ، عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: «كَانَ يَوْمُ عَاشُورَاءَ يَوْمًا يُصَامُ فِي الْجَاهِلِيَّةِ قَبْلَ أَنْ يَنْزِلَ شَهْرُ رَمَضَانَ، فَلَمَّا نَزَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ فَمَنْ شَاءَ صَامَهُ، وَمَنْ شَاءَ لَمْ يَصُمْهُ»

Açıklama: Aşura, hicrî aylardan Muharrem ayının onuncu günüdür. İslam tarihinde Hz. Peygamber ve Müslümanların tuttukları ilk oruç Âşûrâ orucu olup, bu orucu Medine'deki Yahudiler de tutarlardı. Hicretten sonra orucu farz kılan ayetler nazil olunca Âşurâ orucu müminlerin tercihine bırakıldı. Ramazan orucunun farz kılınmasından sonra, Hz. Peygamber Müslümanlara, sadece Âşûrâ günü oruç tutup bayram yapan Yahudilere benzememek için Muharrem'in dokuzuncu veya on birinci günlerini de ekleyerek, en az iki gün oruç tutmalarını tavsiye etmiştir. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, I. 240).

• Humeydî Müsned-i Humeydî Aişe bt. Ebubekir 202, 1/257

حَدَّثَنَا الْحُمَيْدِيُّ قَالَ: ثنا سُفْيَانُ قَالَ: ثنا هِشَامُ بْنُ عُرْوَةَ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ حَمْزَةَ بْنَ عَمْرٍو الْأَسْلَمِيَّ كَانَ يَسْرِدُ الصَّوْمَ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّي أَسْرِدُ الصَّوْمَ أَفَأَصُومُ فِي السَّفَرِ؟ قَالَ «إِنْ شِئْتَ فَصُمْ، وَإِنْ شِئْتَ فَأَفْطِرْ»

Açıklama: Ramazan orucu, gerekli şartları taşıyan bütün Müslümanların yapması gereken ibadet olup, bu farz ibadette bile hasta olanlara, sağlıklarına kavuştuklarında ve yolcu olanlara da, yurtlarına dönünce kaza etmek üzere oruç tutmama ruhsatı verilmiştir. (2/Bakara, 183-184) Hadiste sözü edilen oruç ise nafile oruçtur. Buna göre kişinin gücüne nisbetinde yolculukta da oruç tutabileceği yani yasak olmadığı anlaşılır. Ancak başka bir sahih hadisinde Hz. Peygamber "Seferde oruç tutmak iyilik değildir." (Buharî, Savm, 36; Müslim, Sıyam, 92) buyurmuştur. Bu hadisten hareketle, hadisin manasını "cihat seferinden" daha genel anlamda alarak, yolcu olan kişinin zorlanacaksa oruç tutmamasının daha iyi olduğu söylenebilir.

• Humeydî Müsned-i Humeydî Aişe bt. Ebubekir 201, 1/257

حَدَّثَنَا الْحُمَيْدِيُّ قَالَ: ثنا سُفْيَانُ، قَالَ: ثنا الزُّهْرِيُّ، قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبُو سَلَمَةَ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: «مَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ، وَمَنْ قَامَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ»

Açıklama: Ramazan ayında oruç tutmak farzdır. Oruç ibadeti, diğer ibadetler gibi sadece Allah rızası için tutulursa Müslüman için geçmiş günahlarının bağışlanmasına vesile olur. Yani bir anlamda Ramazan ayı müminler için manevi arınma ayıdır. Ayrıca oruç, başkalarının kişinin oruç tutuğunu bilmeyecekleri için de, bilinçle riya veya gösteriş yapılmadığı müddetçe,daha samimi ve ihlasla yapılan bir ibadettir. Onun için, başka bir hadiste de ifade edildiği gibi Allah oruçluya vereceği mükâfat veya sevabı sınırlandırmamıştır. Kadir suresinde de belirtildiği gibi Kadir Gecesi(nde yapılan ibadetler) bin aydan daha hayırlıdır. Kadir gecesinin ihyası genel olarak teravih başta olmak üzere namaz kılmak, ilimle meşğul olmak ve dua etmekle yapılabileceği ifade edilir.

• Humeydî Müsned-i Humeydî Ebu Hureyre 1037, 2/216

وَأَخْبَرَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ أَخْبَرَنَا أَبُو سَعِيدٍ ح وَأَخْبَرَنَا أَبُو الْحُسَيْنِ بْنُ بِشْرَانَ أَخْبَرَنَا إِسْمَاعِيلُ الصَّفَّارُ قَالاَ حَدَّثَنَا سَعْدَانُ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ سَمِعَ شَبِيبَ بْنَ غَرْقَدَةَ عَنْ عُرْوَةَ الْبَارِقِىِّ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- أَوْ َمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- يَقُولُ :« الْخَيْرُ مَعْقُودٌ بِنَوَاصِى الْخَيْلِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ ». هَذَانِ حَدِيثَانِ سَمِعَ أَحَدَهُمَا شَبِيبُ بْنُ غَرْقَدَةَ مِنْ عُرْوَةَ الْبَارِقِىِّ وَلَمْ يَسْمَعِ الآخَرَ وَإِنَّمَا سَمِعَ الْحَىَّ يُخْبِرُونَهُ عَنْ عُرْوَةَ.

• Beyhakî Sünen-i Kebir Kırâz 11724, 12/97

حَدَّثَنَا الْحُمَيْدِيُّ، ثنا سُفْيَانُ، ثنا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مَيْمُونٍ مَوْلَى آلِ سَمُرَةَ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَمُرَةَ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ بْنِ الْجَرَّاحِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «أَخْرِجُوا يَهُودَ الْحِجَازِ مِنَ الْحِجَازِ»

• Humeydî Müsned-i Humeydî Ebu Ubeyde b. Cerrah 85, 1/198

أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحَافِظُ أَخْبَرَنِى أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ شَاكِرٍ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ يَعْنِى الْبُخَارِىَّ حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ حَدَّثَنَا شَبِيبُ بْنُ غَرْقَدَةَ قَالَ سَمِعْتُ الْحَىَّ يَتَحَدَّثُونَ عَنْ عُرْوَةَ أَنَّ النَّبِىَّ -صلى الله عليه وسلم- أَعْطَاهُ دِينَارًا لِيَشْتَرِى لَهُ بِهِ شَاةً فَاشْتَرَى لَهُ بِهِ شَاتَيْنِ فَبَاعَ إِحْدَاهُمَا بِدِينَارٍ فَجَاءَهُ بِدِينَارٍ وَشَاةٍ فَدَعَا لَهُ بِالْبَرَكَةِ فِى بَيْعِهِ وَكَانَ لَوِ اشْتَرَى التُّرَابَ لَرَبِحَ فِيهِ. قَالَ سُفْيَانُ كَانَ الْحَسَنُ بْنُ عُمَارَةَ جَاءَنَا بِهَذَا الْحَدِيثِ عَنْهُ قَالَ سَمِعَهُ شَبِيبٌ مِنْ عُرْوَةَ فَأَتَيْتُهُ فَقَالَ شَبِيبٌ : إِنِّى لِمْ أَسْمَعْهُ مِنْ عُرْوَةَ سَمِعْتُ الْحَىَّ يُخْبِرُونَهُ عَنْهُ وَلَكِنْ سَمِعْتُهُ يَقُولُ سَمِعْتُ النَّبِىَّ -صلى الله عليه وسلم- يَقُولُ :« الْخَيْرُ مَعْقُودٌ بِنَوَاصِى الْخَيْلِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ ». قَالَ : وَقَدْ رَأَيْتُ فِى دَارِهِ سَبْعِينَ فَرَسًا قَالَ سُفْيَانُ : يَشْتَرِى لَهُ شَاةً كَأَنَّهَا أُضْحِيَّةٌ.

• Beyhakî Sünen-i Kebir Kırâz 11725, 12/98

أَخْبَرَنَا أَبُو بَكْرٍ : أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ الْقَاضِى حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ : مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ َخْبَرَنَا الرَّبِيعُ بْنُ سُلَيْمَانَ َخْبَرَنَا الشَّافِعِىُّ قَالَ سَمِعْتُ ابْنَ عُيَيْنَةَ يُحَدِّثُ عَنِ الزُّهْرِىِّ أَنَّهُ سَمِعَ مَالِكَ بْنَ أَوْسِ بْنِ الْحَدَثَانِ يَقُولُ : سَمِعْتُ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّاب رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ وَالْعَبَّاسَ وَعَلِىَّ بْنَ أَبِى طَالِبٍ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُمَا يَخْتَصِمَانِ إِلَيْهِ فِى أَمْوَالِ النَّبِىِّ -صلى الله عليه وسلم- فَقَالَ عُمَرُ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ : كَانَتْ أَمْوَالُ بَنِى النَّضِيرِ مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِمَّا لَمْ يُوجِفِ عَلَيْهِ الْمُسْلِمُونَ بِخَيْلٍ وَلاَ رِكَابٍ فَكَانَتْ لِرَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- خَالِصًا دُونَ الْمُسْلِمِينَ وَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- يُنْفِقُ مِنْهَا عَلَى أَهْلِهِ نَفَقَةَ سَنَةٍ فَمَا فَضَلَ جَعَلَهُ فِى الْكُرَاعِ وَالسِّلاَحِ عُدَّةً فِى سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ تُوُفِّىَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فَوَلِيَهَا أَبُو بَكْرٍ الصِّدِّيقُ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ بِمِثْلِ مَا وَلِيَهَا بِهِ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- ثُمَّ وَلِيتُهَا بِمِثْلِ مَا وَلِيَهَا بِهِ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- وَأَبُو بَكْرٍ الصِّدِّيقُ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ ثُمَّ سَأَلْتُمَانِى أَنْ أُوَلِّيَكُمَاهَا فَوَلَّيْتُكُمَاهَا عَلَى أَنْ تَعْمَلاَ فِيهَا بِمِثْلِ مَا وَلِيَهَا بِهِ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- ثُمَّ وَلِيَهَا بِهِ أَبُو بَكْرٍ ثُمَّ وَلِيتُهَا بِهِ فَجِئْتُمَانِى تَخْتَصِمَانِ أَتُرِيدَانِ أَنْ أَدْفَعَ إِلَى كُلِّ وَاحِدٍ مِنْكُمَا نِصْفًا أَتُرِيدَانِ مِنِّى قَضَاءً أَتُرِيدَانِ غَيْرَ مَا قَضَيْتُ بِهِ بَيْنَكُمَا أَوَّلاً فَلاَ وَالَّذِى بِإِذْنِهِ تَقُومُ السَّمَوَاتُ وَالأَرْضُ لاَ أَقْضِى بَيْنَكُمَا قَضَاءً غَيْرَ ذَلِكَ فَإِنْ عَجَزْتُمَا عَنْهَا فَادْفَعَاهَا إِلَىَّ أَكْفِيكُمَاهَا. قَالَ الشَّافِعِىُّ فَقَالَ لِى سُفْيَانُ لَمْ أَسْمَعْهُ مِنَ الزُّهْرِىِّ وَلَكِنْ أَخْبَرَنِيهِ عَمْرُو بْنُ دِينَارٍ عَنِ الزُّهْرِىِّ قُلْتُ كَمَا قَصَصْتَ قَالَ نَعَمْ. أَخْرَجَهُ الْبُخَارِىُّ وَمُسْلِمٌ فِى الصَّحِيحِ مِنْ حَدِيثِ ابْنِ عُيَيْنَةَ مُخْتَصَرًا.قَالَ الشَّافِعِىُّ : وَمَعْنَى قَوْلِ عُمَرَ لِرَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- خَاصَّةً يُرِيدُ مَا كَانَ يَكُونُ لِلْمُوجِفِينَ وَذَلِكَ أَرْبَعَةُ أَخْمَاسِهِ.

• Beyhakî Sünen-i Kebir Kasmu'l-Fey'i ve'l-Ganime 12850, 13/111

حَدَّثَنَا الْحُمَيْدِيُّ قَالَ: ثنا سُفْيَانُ، قَالَ: ثنا ابْنُ أَبِي لَيْلَى، عَنْ عَطَاءِ بْنِ أَبِي رَبَاحٍ، عَنْ زَيْدِ بْنِ خَالِدٍ الْجُهَنِيِّ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مَنْ جَهَّزَ غَازِيًا أَوْ خَلَفَهُ فِي أَهْلِهِ، فَقَدْ غَزَا»

• Humeydî Müsned-i Humeydî Zeyd b. Halid el-Cühenî 837, 2/63