حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ وَعَبْدُ الرَّزَّاقِ وَأَبُو أَحْمَدَ وَأَبُو نُعَيْمٍ قَالُوا حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ زَيْدٍ الْعَمِّىِّ عَنْ أَبِى إِيَاسٍ مُعَاوِيَةَ بْنِ قُرَّةَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "الدُّعَاءُ لاَ يُرَدُّ بَيْنَ الأَذَانِ وَالإِقَامَةِ." قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ أَنَسٍ حَدِيثٌ حَسَنٌ صحيح . وَقَدْ رَوَاهُ أَبُو إِسْحَاقَ الْهَمْدَانِىُّ عَنْ بُرَيْدِ بْنِ أَبِى مَرْيَمَ عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم مِثْلَ هَذَا .

Bize Mahmud b. Gaylân, ona Vekî [b. Cerrâh], Abdürrezzâk [b. Hemmâm], Ebu Ahmed [Muhammed b. Abdullah ez-Zübeyrî] ve Ebu Nu'aym [Fadl b. Amr], onlara Süfyân es-Sevrî], ona Zeyd el-Ammî, ona Ebu İyâs Muâviye b. Kurra, ona da Enes b. Mâlik, Hz. Peygamber (sav)'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Ezan ile kamet arasındaki dua geri çevrilmez." Ebu İsa şöyle demiştir: Enes hadisi, hasen-sahih bir hadistir. (Bu hadisi) Ebu İshak el-Hemdânî, ona Büreyd b. Ebu Meryem, ona da Enes b. Malik, Nebî (sav)'den benzer şekilde rivayet etmiştir.

Açıklama: Hadisin açıklamasında geçen hasen-sahih terimleri Tirmizî'nin kullandığı hadis usulü kavramlarıdır. Tirmizî hadisleri değerlendirirken zaman zaman “hasen-sahih”, “hasen-garîb”, “sahih-hasen-garîb” şeklinde ikili ya da üçlü ifadeler kullanır. Kendisi tarafından açıkça belirtilmediği için bu terimlerin anlamları hakkında farklı yorumlar yapılmıştır. (İsmail L. Çakan, "el-Câmiu’s-Sahîh" Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1993, 7:129-132). Tirmizî’nin hasen hadis kavramı ile ilgili bilgiler için Suyûtî’nin Tedrîbu’r-râvî’sine bakılabilir.(Suyûtî, Tedrîbu’r-râvî, Lübnan 1417/1996, 1:76-89)

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 44, 1/415

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ وَعَبْدُ الرَّزَّاقِ وَأَبُو أَحْمَدَ وَأَبُو نُعَيْمٍ قَالُوا حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ زَيْدٍ الْعَمِّىِّ عَنْ أَبِى إِيَاسٍ مُعَاوِيَةَ بْنِ قُرَّةَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "الدُّعَاءُ لاَ يُرَدُّ بَيْنَ الأَذَانِ وَالإِقَامَةِ" . قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ أَنَسٍ حَدِيثٌ حَسَنٌ صحيح . وَقَدْ رَوَاهُ أَبُو إِسْحَاقَ الْهَمْدَانِىُّ عَنْ بُرَيْدِ بْنِ أَبِى مَرْيَمَ عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم مِثْلَ هَذَا .

Bize Mahmud b. Gaylân, ona Vekî [b. Cerrâh], Abdürrezzâk [b. Hemmâm], Ebu Ahmed [Muhammed b. Abdullah ez-Zübeyrî] ve Ebu Nu'aym [Fadl b. Amr], onlara Süfyân es-Sevrî], ona Zeyd el-Ammî, ona Ebu İyâs Muâviye b. Kurra, ona da Enes b. Mâlik, Hz. Peygamber (sav)'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Ezan ile kamet arasındaki dua geri çevrilmez." Ebu İsa şöyle demiştir: Enes hadisi, hasen-sahih bir hadistir. (Bu hadisi) Ebu İshak el-Hemdânî, ona Büreyd b. Ebu Meryem, ona da Enes b. Malik, Nebî (sav)'den benzer şekilde rivayet etmiştir.

Açıklama: Bu hadisin Tirmizî'de (K. Daavat, 129 Hadis No: 3594) yer alan versiyonunda bir ziyade yer almaktadır. Tirmizî dışında başka kitaplarda geçmeyen bu ziyadenin yer aldığı metin şu şekilde verilmektedir. الدُّعَاءُ لاَ يُرَدُّ بَيْنَ الأَذَانِ وَالإِقَامَةِ، قَالُوا: فَمَاذَا نَقُولُ يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: سَلُوا اللَّهَ العَافِيَةَ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ (Ezan ile kamet arasındaki dua geri çevrilmez'buyurdu. 'nasıl dua edelim ey Allah'ın Elçisi!' diye sordular. Hz. peygamber: 'Allah'tan dünya ve ahirette afiyet isteyin' buyurdu.) Teknik açıdan her ne kadar münker olarak ifade edilse de, bu ziyade, ezan ile kamet arasındaki duanın kuşatıcı olması noktasından güzel bir işarettir. Hadisin açıklamasında geçen hasen-sahih terimleri Tirmizî'nin kullandığı hadis usulü kavramlarıdır. Tirmizî hadisleri değerlendirirken zaman zaman “hasen-sahih”, “hasen-garîb”, “sahih-hasen-garîb” şeklinde ikili ya da üçlü ifadeler kullanır. Kendisi tarafından açıkça belirtilmediği için bu terimlerin anlamları hakkında farklı yorumlar yapılmıştır. (İsmail L. Çakan, "el-Câmiu’s-Sahîh" Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1993, 7:129-132). Tirmizî’nin hasen hadis kavramı ile ilgili bilgiler için Suyûtî’nin Tedrîbu’r-râvî’sine bakılabilir.(Suyûtî, Tedrîbu’r-râvî, Lübnan 1417/1996, 1:76-89)

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 44, 1/415

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ وَعَبْدُ الرَّزَّاقِ وَأَبُو أَحْمَدَ وَأَبُو نُعَيْمٍ قَالُوا حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ زَيْدٍ الْعَمِّىِّ عَنْ أَبِى إِيَاسٍ مُعَاوِيَةَ بْنِ قُرَّةَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم " الدُّعَاءُ لاَ يُرَدُّ بَيْنَ الأَذَانِ وَالإِقَامَةِ ." قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ أَنَسٍ حَدِيثٌ حَسَنٌ صحيح . وَقَدْ رَوَاهُ أَبُو إِسْحَاقَ الْهَمْدَانِىُّ عَنْ بُرَيْدِ بْنِ أَبِى مَرْيَمَ عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم مِثْلَ هَذَا.

Bize Mahmud b. Gaylân, ona Vekî [b. Cerrâh], Abdürrezzâk [b. Hemmâm], Ebu Ahmed [Muhammed b. Abdullah ez-Zübeyrî] ve Ebu Nu'aym [Fadl b. Amr], onlara Süfyân es-Sevrî], ona Zeyd el-Ammî, ona Ebu İyâs Muâviye b. Kurra, ona da Enes b. Mâlik, Hz. Peygamber (sav)'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Ezan ile kamet arasındaki dua geri çevrilmez." Ebu İsa şöyle demiştir: Enes hadisi, hasen-sahih bir hadistir. (Bu hadisi) Ebu İshak el-Hemdânî, ona Büreyd b. Ebu Meryem, ona da Enes b. Malik, Nebî (sav)'den benzer şekilde rivayet etmiştir.

Açıklama: Hadisin açıklamasında geçen hasen-sahih terimi Tirmizî'nin kullandığı hadis usulü kavramlarıdır. Tirmizî hadisleri değerlendirirken zaman zaman “hasen-sahih”, “hasen-garîb”, “sahih-hasen-garîb” şeklinde ikili ya da üçlü ifadeler kullanır. Kendisi tarafından açıkça belirtilmediği için bu terimlerin anlamları hakkında farklı yorumlar yapılmıştır. (İsmail L. Çakan, "el-Câmiu’s-Sahîh" Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1993, 7:129-132). Tirmizî’nin hasen hadis kavramı ile ilgili bilgiler için Suyûtî’nin Tedrîbu’r-râvî’sine bakılabilir.(Suyûtî, Tedrîbu’r-râvî, Lübnan 1417/1996, 1:76-89)

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 44, 1/415

حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ مُحَمَّدٍ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ أَبِى يَحْيَى الطَّوِيلِ - رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْكُوفَةِ - عَنْ زَيْدٍ الْعَمِّىِّ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ كَانَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم إِذَا لَقِىَ الرَّجُلَ فَكَلَّمَهُ لَمْ يَصْرِفْ وَجْهَهُ عَنْهُ حَتَّى يَكُونَ هُوَ الَّذِى يَنْصَرِفُ وَإِذَا صَافَحَهُ لَمْ يَنْزِعْ يَدَهُ مِنْ يَدِهِ حَتَّى يَكُونَ هُوَ الَّذِى يَنْزِعُهَا وَلَمْ يُرَ مُتَقَدِّمًا بِرُكْبَتَيْهِ جَلِيسًا لَهُ قَطُّ .

Bize Ali b. Muhammed, ona Vekî, ona Ebu Yahya et-Tavîl -Kûfelidir- ona da Zeyd el-Ammî'nin rivayet ettiğine göre Enes b. Malik şöyle demiştir: Hz. Peygamber (sav) birisi ile karşılaştığında onunla konuşur, o kişi gidene kadar ondan yüz çevirmezdi. Birisiyle tokalaştığı zaman da karşısındaki elini çekmeden o kişinin elini bırakmazdı. Dizlerinin üzerine oturduğunda dizlerinin yanında oturan kişiden önde olduğu da görülmemiştir.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Edeb 21, /597

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِىٍّ وَزَيْدُ بْنُ الْحُبَابِ ح وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ قَالُوا حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ وَهْبٍ أَبُو سُلَيْمَانَ النَّخَعِىُّ قَالَ حَدَّثَنِى زَيْدٌ الْعَمِّىُّ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ « مَنْ تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ ثُمَّ قَالَ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ فُتِحَ لَهُ ثَمَانِيَةُ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ مِنْ أَيِّهَا شَاءَ دَخَلَ » . قَالَ أَبُو الْحَسَنِ بْنُ سَلَمَةَ الْقَطَّانُ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ نَصْرٍ حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ بِنَحْوِهِ .

Bize Musa b. Abdurrahman, ona el-Hüseyin b. Ali ile Zeyd b. Hubâb rivâyet etti. (T) Yine bize Muhammed b. Yahya, ona Ebu Nuaym, onlara Amr b. Abdullah b. Vehb Ebû Süleyman en-Nehaî, ona Zeyd el-Ammî, ona da Enes b. Malik (ra), Rasûlullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: “Kim güzelce abdest alır ve sonra üç defa şunu söylerse ona cennetin sekiz kapısı açılır ve hangisinden dilerse oradan cennete girer: Şehâdet ederim ki Allah'tan başka ilâh yoktur. O birdir, ortağı yoktur. Yine şehâdet ederim ki Muhammed O'nun kulu ve rasûlüdür." Ebü'l-Hasan b. Seleme el-Kattân da bu rivayetin benzerini İbrahim b. Nasr vasıtası ile Ebû Nuaym’dan rivayet etmiştir.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 60, /85

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِىٍّ وَزَيْدُ بْنُ الْحُبَابِ ح وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ قَالُوا حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ وَهْبٍ أَبُو سُلَيْمَانَ النَّخَعِىُّ قَالَ حَدَّثَنِى زَيْدٌ الْعَمِّىُّ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ « مَنْ تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ ثُمَّ قَالَ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ فُتِحَ لَهُ ثَمَانِيَةُ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ مِنْ أَيِّهَا شَاءَ دَخَلَ » . قَالَ أَبُو الْحَسَنِ بْنُ سَلَمَةَ الْقَطَّانُ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ نَصْرٍ حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ بِنَحْوِهِ .

Bize Musa b. Abdurrahman, ona el-Hüseyin b. Ali ile Zeyd b. Hubâb rivâyet etti. (T) Yine bize Muhammed b. Yahya, ona Ebu Nuaym, onlara Amr b. Abdullah b. Vehb Ebû Süleyman en-Nehaî, ona Zeyd el-Ammî, ona da Enes b. Malik (ra), Rasûlullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: “Kim güzelce abdest alır ve sonra üç defa şunu söylerse ona cennetin sekiz kapısı açılır ve hangisinden dilerse oradan cennete girer: Şehâdet ederim ki Allah'tan başka ilâh yoktur. O birdir, ortağı yoktur. Yine şehâdet ederim ki Muhammed O'nun kulu ve rasûlüdür." Ebü'l-Hasan b. Seleme el-Kattân da bu rivayetin benzerini İbrahim b. Nasr vasıtası ile Ebû Nuaym’dan rivayet etmiştir.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 60, /85

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ عَنْ سُفْيَانَ أَخْبَرَنِى زَيْدٌ الْعَمِّىُّ عَنْ أَبِى الصِّدِّيقِ النَّاجِىِّ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ "رَخَّصَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لأُمَّهَاتِ الْمُؤْمِنِينَ فِى الذَّيْلِ شِبْرًا ثُمَّ اسْتَزَدْنَهُ فَزَادَهُنَّ شِبْرًا فَكُنَّ يُرْسِلْنَ إِلَيْنَا فَنَذْرَعُ لَهُنَّ ذِرَاعًا."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Libâs 39, /939

معاوية بن قرة عن ابن عمر حدثنا أبو داود قال : حدثنا سلام الطويل ، عن زيد العمي ، عن معاوية بن قرة ، عن ابن عمر أن رسول الله صلى الله عليه وسلم توضأ مرة مرة ، وقال : « هذا وظيفة الوضوء الذي لا تحل الصلاة إلا به » ثم توضأ مرتين مرتين ، وقال : « هذا وضوء من أراد أن يضاعف له الأجر مرتين » ثم توضأ ثلاثا ثلاثا ، وقال : « هذا وضوئي ووضوء الأنبياء على »

• Ebu Davud et-Tayalisi Müsned-i Tayalisi Ömer b. Hattab 2036, 3/433

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ وَعَبْدُ الرَّزَّاقِ وَأَبُو أَحْمَدَ وَأَبُو نُعَيْمٍ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ زَيْدٍ الْعَمِّىِّ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ قُرَّةَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "الدُّعَاءُ لاَ يُرَدُّ بَيْنَ الأَذَانِ وَالإِقَامَةِ." قَالَ أَبُو عِيسَى : وَهَكَذَا رَوَى أَبُو إِسْحَاقَ الْهَمْدَانِىُّ هَذَا الْحَدِيثَ عَنْ بُرَيْدِ بْنِ أَبِى مَرْيَمَ الْكُوفِىِّ عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم نَحْوَ هَذَا وَهَذَا أَصَحُّ .

Bize Muhammed b. Gaylan, ona Veki [b. Cerrah], Abdürrezzak [b. Hemmam], Ebu Ahmed [Muhammed b. Abdullah] ve Ebu Nuaym [Fadl b. Dükeyn], onlara Süfyan [es-Sevrî], ona Zeyd [b. Hamevi] el-Ammî, ona Muaviye b. Kurra, ona da Enes b. Malik'in aktardığına göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Ezan ile kamet arasında edilen dua geri çevrilmez." Ebu İsa [et-Tirmizî] dedi ki: Bu hadisi Ebu İshak el-Hemedânî, Büreyd b. Ebu Meryem el-Kûfî'den, o Enes [b. Malik]'ten, o da Hz. Peygamber'den benzer bir şekilde rivayet etmiş olup bu hadis daha sahihtir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Da'vât 128, 5/577

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ حَكِيمٍ حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ الطَّيَالِسِىُّ حَدَّثَنَا الْمَسْعُودِىُّ حَدَّثَنَا زَيْدٌ الْعَمِّىُّ عَنْ أَبِى نَضْرَةَ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ قَالَ اجْتَمَعَ ثَلاَثُونَ بَدْرِيًّا مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالُوا تَعَالَوْا حَتَّى نَقِيسَ قِرَاءَةَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِيمَا لَمْ يَجْهَرْ فِيهِ مِنَ الصَّلاَةِ . فَمَا اخْتَلَفَ مِنْهُمْ رَجُلاَنِ فَقَاسُوا قِرَاءَتَهُ فِى الرَّكْعَةِ الأُولَى مِنَ الظُّهْرِ بِقَدْرِ ثَلاَثِينَ آيَةً وَفِى الرَّكْعَةِ الأُخْرَى قَدْرَ النِّصْفِ مِنْ ذَلِكَ وَقَاسُوا ذَلِكَ فِى صَلاَةِ الْعَصْرِ عَلَى قَدْرِ النِّصْفِ مِنَ الرَّكْعَتَيْنِ الأُخْرَيَيْنِ مِنَ الظُّهْرِ .

Açıklama: Elbani bu hadisn zayıf olduğunu ifade etttikten sonra Müslim'in Sahih'inde (kıyas lafzı olmadan) sahih tarikinin mevcut olduğunu ifade etmiştir

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce İkâmetu's-salât ve's-sünnetü fîhâ 7, /140