أَخْبَرَنَا عَمْرُو بْنُ زُرَارَةَ قَالَ أَخْبَرَنَا الْقَاسِمُ - وَهُوَ ابْنُ مَالِكٍ - عَنِ الْجُعَيْدِ سَمِعْتُ السَّائِبَ بْنَ يَزِيدَ قَالَ كَانَ الصَّاعُ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مُدًّا وَثُلُثًا بِمُدِّكُمُ الْيَوْمَ وَقَدْ زِيدَ فِيهِ . قَالَ أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ وَحَدَّثَنِيهِ زِيَادُ بْنُ أَيُّوبَ . أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ سُلَيْمَانَ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ حَنْظَلَةَ عَنْ طَاوُسٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ « الْمِكْيَالُ مِكْيَالُ أَهْلِ الْمَدِينَةِ وَالْوَزْنُ وَزْنُ أَهْلِ مَكَّةَ » .

Açıklama: Mikyâl: Ölçek demektir. Buğday, arpa gibi ölçü ile alınıp satılan mad­delerin ölçülmesinde kullanılan âlettir. Zaman ve yere göre hacmi ve adı de­ğişen çeşitleri vardır. Hadisde kastedilen, o zamanki kullanılan sâ' adındaki ölçektir. Vezn: Tartmak ve tartacak şey, yani tartıda kullanılan (gram, kilo, dirhem vs.) birim demektir.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Zekât 44, /2250

قَرَأْتُ عَلَى أَبِي حَدَّثَكُمْ الْقَاسِمُ بْنُ مَالِكٍ قَالَ أَخْبَرَنَا الْهَجَرِيُّ عَنْ أَبِي الْأَحْوَصِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الْأَيْدِي ثَلَاثَةٌ فَيَدُ اللَّهِ الْعُلْيَا وَيَدُ الْمُعْطِي الَّتِي تَلِيهَا وَيَدُ السَّائِلِ السُّفْلَى

Açıklama: mütabileriyle sahihtir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Mes'ud 4261, 2/169

حدثنا أبو زكريا يحيى بن محمد العنبري ثنا الحسين بن محمد بن زياد ثنا يعقوب بن إبراهيم الدورقي ثنا القاسم بن مالك المزني ثنا عاصم بن كليب عن أبي بردة بن أبي موسى قال : شهدت أبا موسى و هو في بيت أم الفضل فعطست فشمتها و عطست فلم يشمتني فلما جئت إلى أمي أخبرتها فلما جاءها أبو موسى قالت له : عطس عندك ابني فلم تشمته و عطست امرأة فشمتها فقال : إن ابنك عطس فلم يحمد الله فلم أشمته و أنها عطست فحمدت الله فشمتها سمعت رسول الله صلى الله عليه و سلم يقول : إذا عطس أحدكم فحمد الله فشمتوه و إذا لم يحمد الله فلا تشمتوه قالت أحسنت أحسنت هذا حديث صحيح الإسناد و لم يخرجاه

Açıklama: Ravilerden Kasım b. Malik el-Müzenî hakkında zayıf rivayetleri delil alınamaz bir ravi olduğu nakledlmektedir. (Zehebî, Syer, IX, 325) 1-Aksırdığında Allah'a hamd edene teşmitte bulunulur. 2-Aksırdığında Allah'a hamd etmeyene teşmitte bulunulmaz. 3-Sahabe Hz. Peygamber'den geldiği üzere sünneti koruduğunu bu rivayet ortaya koyar.

• Hâkim en-Nîsâbûrî el-Müstedrek Edeb 7882, 9/398

3125 - أَخْبَرَنَا يَعْقُوبُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ كَثِيرٍ، قَالَ: أَخْبَرَنَا الْقَاسِمُ بْنُ مَالِكٍ الْمُزَنِيُّ، عَنْ عَاصِمِ بْنِ كُلَيْبٍ، عَنْ أَبِي بُرْدَةَ، قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي مُوسَى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، فَعَطَسَتِ ابْنَةٌ لَهُ أَوِ ابْنٌ لَهُ، فَشَمَّتَ الْجَارِيَةَ وَلَمْ يُشَمِّتِ الْغُلَامَ، فَقَالَتْ أُمُّهَا: لِمَ شَمَّتَّهَا وَلَمْ تُشَمِّتْ أَخَاهَا، فَقَالَ: إِنَّهَا ذَكَرَتِ اللَّهَ فَذَكَرْتُهُ، وَإِنَّهُ نَسِيَ اللَّهَ فَنَسِيتُهُ، سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «مَنْ عَطَسَ فَحَمِدَ اللَّهَ فَشَمِّتُوهُ وَمَنْ لَمْ يَحْمَدِ اللَّهَ فَلَا تُشَمِّتُوهُ» ، وَهَذَا الْحَدِيثُ لَا نَعْلَمُهُ يُرْوَى عَنْ أَبِي مُوسَى إِلَّا بِهَذَا الْإِسْنَادِ

Açıklama: Hadislerde geçen "teşmit": aksırınca; elhamdülillah diyene: "yerhamükellah" demektir. Bu sebeple tercümemizde hep bunu tercih ettik. Hayır dua yerine de kullanılan bu kelimenin asıl anlamı düşmanların şamatasını gidermek demektir. Aksıran kimseye elhamdülillah demek suretiyle şeytanın şamatasını giderdiği için bu ad verilmiştir. (İmam Nevevi, Riyazüs salihin Peygamberimizden Hayat Ölçüleri, Tercüme ve Şerhedenler: M. Yaşar Kandemir, İ. Lütfi Çakan, Raşit Küçük, Erkam Yayınları, İtanbul, 2010, IV, 171.) Aksrınca elhamdülillah diyen kimseye yerhamukellah diye mukabelede bulunmanın meşruluğu konusunda icma vardır. Bu bir görev olup, İslam'ın önemli muaşeret kurallarından sayılır. Zahiri ve Malikî mezhebinden bazı imamlar elhamdülillah diyeni işiten herkesin ona mukabelede bulunmasını vacip saymışlardır. Hatta Kadı Iyâz, İmam Malik'in teşmitin farz olduğu yönündeki görüşünün daha yaygın olduğunu söylemiştir. Fakat Ulemanın çoğunluğunun mezhebine göre teşmit farz ve vacip olmayıp, sünnet ve menduptur. Elhamdülillah diyen kimseye yerhamukellah demesi teşmittir. Kendisine rahmet dileyen "yağfirullahu lena ve leküm"" (Ebû Dâvud, Edeb 90) veya "yehdikumullahu ve yuslihu bâleküm" diye karşılık verir. İkinci teşmitin aksırdığında "elhamdülillah" diyen Ehli kitaba "yehdikumullahu ve yuslihu bâleküm" denileceği de rivayet edilmektedir. (Ebû Dâvud, Edeb 93; Tirmizî Edeb 3) Hidayet dilenmesi yukarda da arz edildiği üzere inanan için sıratı müstakim üzere hayat dilemek kafir için ise imana gelmesini dilemek anlamınadır. Bu açıdan teşmitte Hz. Peygamber'in de yaptığı gibi; inananlara "Yerhamuke Allahu" ifadesini mü'minlere: "Yehdikumullahu ve yuslihu baleküm" ifadesini gayrı müslümlere denilmesi daha uygundur.

• Bezzâr Müsned-i Bezzâr Ebu Musa el-Eş'arî 3125, 8/121

حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بن إِسْحَاقَ التُّسْتَرِيُّ ، حَدَّثَنَا سَعِيدُ بن عَنْبَسَةَ ، حَدَّثَنَا الْقَاسِمُ بن مَالِكٍ ، عَنْ وَاصِلِ بن السَّائِبِ ، عَنْ أَبِي سَوْرَةَ ، عَنْ أَبِي أَيُّوبَ رَضِيَ اللَّهُ تَعَالَى عَنْهُ ، أَن َّالنَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، قَالَ : الاسْتِئْنَاسُ أَنْ تَدْعُوَ الْخَادِمَ حَتَّى يَسْتَأْنِسَ أَهْلَ الْبَيْتِ الَّذِينَ تَسْتَأْذِنُ عَلَيْهِمْ .

• Taberânî Mu'cem-i kebîr Halid b. Zeyd b. Küleyb Ebu Eyyub el-Ensarî Bedrî 4064, 3/1018

حدثنا أبو عبد الله المعدل أحمد بن عمرو بن عثمان بواسط حدثنا عمار بن خالد التمار ثنا القاسم بن مالك المزني ثنا روح بن غطيف عن الزهري عن أبي سلمة عن أبي هريرة عن النبي صلى الله عليه و سلم قال : تعاد الصلاة من قدر الدرهم من الدم خالفه أسد بن عمرو في اسم روح بن غطيف

• Darekutni Sünen-i Darekutni salat 1494, 2/257

حَدَّثَنِى زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ وَمُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ نُمَيْرٍ - وَاللَّفْظُ لِزُهَيْرٍ - قَالاَ حَدَّثَنَا الْقَاسِمُ بْنُ مَالِكٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ كُلَيْبٍ عَنْ أَبِى بُرْدَةَ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِى مُوسَى وَهْوَ فِى بَيْتِ بِنْتِ الْفَضْلِ بْنِ عَبَّاسٍ فَعَطَسْتُ فَلَمْ يُشَمِّتْنِى وَعَطَسَتْ فَشَمَّتَهَا فَرَجَعْتُ إِلَى أُمِّى فَأَخْبَرْتُهَا فَلَمَّا جَاءَهَا قَالَتْ عَطَسَ عِنْدَكَ ابْنِى فَلَمْ تُشَمِّتْهُ وَعَطَسَتْ فَشَمَّتَّهَا . فَقَالَ إِنَّ ابْنَكِ عَطَسَ فَلَمْ يَحْمَدِ اللَّهَ فَلَمْ أُشَمِّتْهُ وَعَطَسَتْ فَحَمِدَتِ اللَّهَ فَشَمَّتُّهَا سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ « إِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ فَحَمِدَ اللَّهَ فَشَمِّتُوهُ فَإِنْ لَمْ يَحْمَدِ اللَّهَ فَلاَ تُشَمِّتُوهُ » .

Bana Züheyr b. Harb ve Muhammed b. Abdullah b. Nümeyr (hadis Züheyr'in lafızlarıyla rivayet edilmiştir), onlara Kasım b. Malik, ona da Asım b. Küleyb'in rivayet ettiğine göre Ebu Bürde şöyle demiştir: (Babam) Ebu Musa, Fadl b. Abbas'ın kızının evindeyken onun yanına girdim. Bir ara hapşırdım. Ebu Musa bana dua etmedi/Yerhamükallah demedi. Derken Fadl'ın kızı da hapşırınca, ona dua etti/Yerhamükallah dedi. Annemin yanına dönüp olanları anlatım. Ebu Musa annemin yanına gelince annem ona 'Oğlum yanında hapşırmış ama sen ona dua etmemişsin. Fadl'ın kızı hapşırınca dua etmişsin!' dedi. Bunun üzerine Ebu Musa: 'Oğlun hapşırdı ama Allah’a hamd etmedi/Elhamdülillah demedi. Ben de ona dua etmedim. Fadl'ın kızı ise hapşırdı ve Elhamdülillah dedi. O sebeple ben de ona dua ettim. Zira ben Rasulullah'ın (sav) 'Biriniz hapşırır da Elhamdülillah derse, siz de ona dua edin/Yerhamükallah deyin. Elhamdülillah demezse siz de ona dua etmeyin/Yerhamükallah demeyin!' buyurduğunu işittim.' dedi.

• Müslim Sahîh-i Müslim Zühd (ve'r-rikâk) 7488, /1220

حَدَّثَنَا مُجَاهِدُ بْنُ مُوسَى حَدَّثَنَا الْقَاسِمُ بْنُ مَالِكٍ الْمُزَنِىُّ حَدَّثَنَا الْجُرَيْرِىُّ عَنْ أَبِى نَضْرَةَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ مَا صُمْنَا عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم تِسْعًا وَعِشْرِينَ أَكْثَرُ مِمَّا صُمْنَا ثَلاَثِينَ .

Açıklama: Elbani bu hadisn hasen sahih olduğunu ifade etmiştir

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi's-sıyâm 8, /267

حَدَّثَنَا الْقَاسِمُ بْنُ مَالِكٍ الْمُزَنِيُّ أَبُو جَعْفَرٍ عَنْ أَيُّوبَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ بُكَيْرِ بْنِ الْأَخْنَسِ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ فَرَضَ الصَّلَاةَ عَلَى لِسَانِ نَبِيِّكُمْ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي الْحَضَرِ أَرْبَعًا وَفِي السَّفَرِ رَكْعَتَيْنِ وَفِي الْخَوْفِ رَكْعَةً

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Abbas b. Abdulmuttalib 2177, 1/644

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حَاتِمٍ الْمُكْتِبُ حَدَّثَنَا الْقَاسِمُ بْنُ مَالِكٍ حَدَّثَنِى كَثِيرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ عَوْفٍ الْمُزَنِىُّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- :« لاَ نَهْبَ وَلاَ إِغْلاَلَ وَلاَ إِسْلاَلَ ، وَمَنْ يَغْلُلْ يَأْتِ بِمَا غَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ». قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ : الإِسْلاَلُ السَّرِقَةُ.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Siyer 50, 3/1618