حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ عَنْ أَبِى الزُّبَيْرِ عَنْ جَابِرٍ قَالَ نَحَرْنَا مَعَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم عَامَ الْحُدَيْبِيَةِ الْبَقَرَةَ عَنْ سَبْعَةٍ وَالْبَدَنَةَ عَنْ سَبْعَةٍ . قَالَ وَفِى الْبَابِ عَنِ ابْنِ عُمَرَ وَأَبِى هُرَيْرَةَ وَعَائِشَةَ وَابْنِ عَبَّاسٍ . قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ جَابِرٍ حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . وَالْعَمَلُ عَلَى هَذَا عِنْدَ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَغَيْرِهِمْ. يَرَوْنَ الْجَزُورَ عَنْ سَبْعَةٍ وَالْبَقَرَةَ عَنْ سَبْعَةٍ . وَهُوَ قَوْلُ سُفْيَانَ الثَّوْرِىِّ وَالشَّافِعِىِّ وَأَحْمَدَ . وَرُوِىَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّ الْبَقَرَةَ عَنْ سَبْعَةٍ وَالْجَزُورَ عَنْ عَشَرَةٍ . وَهُوَ قَوْلُ إِسْحَاقَ وَاحْتَجَّ بِهَذَا الْحَدِيثِ . وَحَدِيثُ ابْنِ عَبَّاسٍ إِنَّمَا نَعْرِفُهُ مِنْ وَجْهٍ وَاحِدٍ .

Bize Kuteybe, ona Malik b. Enes, ona Ebu Zübeyr, ona da Cabir b. Abdullah (ra) rivayet etmiş ve şöyle demiştir: "Hudeybiye yılında Rasulullah'la (sav) birlikte kurban olarak bir deveyi yedi kişi adına, bir sığırı da yedi kişi adına kestik." [Tirmizi der ki: Bu konuda (Abdullah) b. Ömer, Ebu Hureyre, Hz. Âişe ve (Abdulla) b. Abbas'tan da (r. anhüm) rivayet bulunmaktadır. Ebu İsa (Tirmizi) der ki: Cabir'in (ra) rivayet ettiği hadis, hasen sahih bir hadistir. Hz. Peygamber'in ashabından olan ilim ehli ve diğer bazı ilim ehli nazarında uygulama, bu rivayete göredir; onlar devenin yedi, sığırın da yedi kişi adına kesilebileceğini düşünmektedirler. Bu görüş Süfyan es-Sevrî, Şafiî ve Amed b. Hanbel'in de içtihadıdır. (Abdullah) b. Abbas'tan (ra), Hz. Peygamber'in (sav); sığırın yedi, devenin de on kişi adına kesilebileceği rivayet edilmiştir. Bu da İshak'ın içtihadıdır ve o, bu hadisi delil almaktadır. Fakat (Abdullah) b. Abbas'tan (ra) rivayet edilen hadisi sadece tek bir yoldan bilebiliyoruz.]

Açıklama: Bahsi geçen garib rivayet için bkz. T000905 numaralı hadis.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Hac 66, 3/248

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ آدَمَ أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ الثَّوْرِىُّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَابِرٍ قَالَ لَمَّا قَدِمَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم مَكَّةَ دَخَلَ الْمَسْجِدَ فَاسْتَلَمَ الْحَجَرَ ثُمَّ مَضَى عَلَى يَمِينِهِ فَرَمَلَ ثَلاَثًا وَمَشَى أَرْبَعًا ثُمَّ أَتَى الْمَقَامَ فَقَالَ ( وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى ) فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ وَالْمَقَامُ بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْبَيْتِ ثُمَّ أَتَى الْحَجَرَ بَعْدَ الرَّكْعَتَيْنِ فَاسْتَلَمَهُ ثُمَّ خَرَجَ إِلَى الصَّفَا أَظُنُّهُ قَالَ ( إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ ) . قَالَ وَفِى الْبَابِ عَنِ ابْنِ عُمَرَ . قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ جَابِرٍ حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . وَالْعَمَلُ عَلَى هَذَا عِنْدَ أَهْلِ الْعِلْمِ .

Bize Mahmud b. Ğaylân, ona Yahya b.Âdem, ona Süfyan, ona Cafer b. Muhammed, ona babası (Muhammed el-Bâkır), ona da Cabir (b. Abdullah) (ra) şöyle demiştir: "Rasulullah (sav) Mekke'ye gelince Mescid-i Haram'a girdi ve Hacerülesved'i selamladı. Sonra Hacerülesved'in sağına geçip üç şavtını remel tarzında (yani çalımlı bir şekilde kısa ve seri adımlarla), dört şavtını da normal bir şekilde yürüyerek tavaf etti. Sonra Makam-ı İbrahim'in yanına geldi ve 'Siz de İbrahim'in makamından bir namaz yeri edinin (orada namaz kılın)' (Bakara 2/125) ayetini okudu. Ardından Makam-ı İbrahim'i kendisi ile Beytullah arasına alarak iki rekat namaz kıldı. Namaz kıldıktan sonra Beytullah'ın yanına geldi, Hacerülesved'i tekrar selamladı ve sonra da Safa Tepesi'ne geçti. Sanıyorum burada 'Şüphesiz Safa ile Merve, Allah’ın belirlediği sembollerdendir.' (Bakara, 2/158) ayetini okudu." [(Tirmizî) der ki: Bu konuda İbn Ömer'den de rivayet bulunmaktadır.] [Ebu İsa (Tirmizi) der ki: Cabir'den gelen rivayet, hasen sahih bir hadistir ve ilim ehli nazarında uygulama, bu hadise göredir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Hac 33, 3/211

حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عُمَرَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ أَيُّوبَ السَّخْتِيَانِىِّ وَابْنِ أَبِى نَجِيحٍ وَحُمَيْدٍ الأَعْرَجِ وَعَبْدِ الْكَرِيمِ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِى لَيْلَى عَنْ كَعْبِ بْنِ عُجْرَةَ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم مَرَّ بِهِ وَهُوَ بِالْحُدَيْبِيَةِ قَبْلَ أَنْ يَدْخُلَ مَكَّةَ وَهُوَ مُحْرِمٌ وَهُوَ يُوقِدُ تَحْتَ قِدْرٍ وَالْقَمْلُ يَتَهَافَتُ عَلَى وَجْهِهِ فَقَالَ « أَتُؤْذِيكَ هَوَامُّكَ هَذِهِ » . فَقَالَ نَعَمْ . فَقَالَ « احْلِقْ وَأَطْعِمْ فَرَقًا بَيْنَ سِتَّةِ مَسَاكِينَ » . وَالْفَرَقُ ثَلاَثَةُ آصُعٍ « أَوْ صُمْ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ أَوِ انْسُكْ نَسِيكَةً » . قَالَ ابْنُ أَبِى نَجِيحٍ « أَوِ اذْبَحْ شَاةً » . قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . وَالْعَمَلُ عَلَيْهِ عِنْدَ بَعْضِ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَغَيْرِهِمْ أَنَّ الْمُحْرِمَ إِذَا حَلَقَ رَأْسَهُ أَوْ لَبِسَ مِنَ الثِّيَابِ مَا لاَ يَنْبَغِى لَهُ أَنْ يَلْبَسَ فِى إِحْرَامِهِ أَوْ تَطَيَّبَ فَعَلَيْهِ الْكَفَّارَةُ بِمِثْلِ مَا رُوِىَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم .

Bize İbn Ebu Ömer, ona Süfyan b. Uyeyne, ona Eyyûb es-Sahtiyânî, İbn Ebu Necih, Humeyd el-A‘rec, ve Abdülkerim, onlara Mücahid, ona Abdurrahman b. Ebu Leylâ, ona da Ka‘b b. Ucre şöyle rivayet etmiştir: "Nebî (sav), Mekke’ye girmeden önce Hudeybiye’deyken Ka'b'ın yanından geçti. Ka‘b, ihramlıydı ve bir tencerenin altında ateş yakıyordu. Yüzüne bitler düşüyor, her yanına hücum ediyordu. Peygamber (sav) ona 'Bu haşereler sana eziyet mi ediyor?' diye sordu. O da 'Evet' dedi. Bunun üzerine Rasulullah (sav) 'Başını tıraş et, ardından; ya altı yoksula, her birine yarım sâ' olacak şekilde toplam bir ferak (üç sâ miktarı, yani yaklaşık 7,5 litre) yiyecek ver, ya üç gün oruç tut, ya da bir kurban kes' buyurdu." [İbn Ebu Necih rivayetinde "Yahut bir koyun kes" demiştir.] [Ebu İsa (Tirmizi) der ki: Bu hasen sahih bir hadistir. Nebi (sav) ashabı ve başkaları arasındaki kimi ilim ehline göre uygulama buna göredir. İhramlı bir kimse saçlarını tıraş etse yahut ihramlı iken giymemesi gereken elbiseleri giyinse ya da hoş koku sürünse, Nebi’den (sav) rivayet edildiği gibi ona kefaret gerekir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Hac 107, 3/288

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ دِينَارٍ عَنْ طَاوُسٍ وَعَطَاءٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم احْتَجَمَ وَهُوَ مُحْرِمٌ . قَالَ وَفِى الْبَابِ عَنْ أَنَسٍ وَعَبْدِ اللَّهِ ابْنِ بُحَيْنَةَ وَجَابِرٍ . قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ ابْنِ عَبَّاسٍ حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . وَقَدْ رَخَّصَ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ فِى الْحِجَامَةِ لِلْمُحْرِمِ قَالُوا لاَ يَحْلِقُ شَعَرًا . وَقَالَ مَالِكٌ لاَ يَحْتَجِمُ الْمُحْرِمُ إِلاَّ مِنْ ضَرُورَةٍ . وَقَالَ سُفْيَانُ الثَّوْرِىُّ وَالشَّافِعِىُّ لاَ بَأْسَ أَنْ يَحْتَجِمَ الْمُحْرِمُ وَلاَ يَنْزِعُ شَعَرًا .

Bize Kuteybe, ona Süfyan b. Uyeyne, ona Amr b. Dinar, ona Tavus ve Ata, o ikisine de İbn Abbas şöyle rivayet etmiştir: "Hz. Peygamber (sav) ihramlı iken hacamat yaptırdı." [(Tirmizî) der ki: Bu konuda Enes, Abdullah b. Buhayne ve Cabir de hadis nakletmiştir.] [Ebu İsa (et-Tirmizî) der ki: İbn Abbas'ın hadisi Hasen-Sahih'tir. İlim ehlinden bazıları ihramlının hacamat olmasına ruhsat vermiş ancak saçını traş edemeyeceğini söylemişlerdir. İmam Malik “İhramlı ancak zaruret halinde hacamat olabilir” demiştir. Süfyan es-Sevrî ve İmam Şafiî ise “saçından kesmedikçe ihramlı kişi hacamat olabilir” demiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Hac 22, 3/198

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسٍ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم رَأَى رَجُلاً يَسُوقُ بَدَنَةً فَقَالَ لَهُ « ارْكَبْهَا » . فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّهَا بَدَنَةٌ . قَالَ لَهُ فِى الثَّالِثَةِ أَوْ فِى الرَّابِعَةِ « ارْكَبْهَا وَيْحَكَ » . أَوْ « وَيْلَكَ » . قَالَ وَفِى الْبَابِ عَنْ عَلِىٍّ وَأَبِى هُرَيْرَةَ وَجَابِرٍ . قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ أَنَسٍ حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . وَقَدْ رَخَّصَ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَغَيْرِهِمْ فِى رُكُوبِ الْبَدَنَةِ إِذَا احْتَاجَ إِلَى ظَهْرِهَا . وَهُوَ قَوْلُ الشَّافِعِىِّ وَأَحْمَدَ وَإِسْحَاقَ . وَقَالَ بَعْضُهُمْ لاَ يَرْكَبُ مَا لَمْ يُضْطَرَّ إِلَيْهَا .

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Hac 72, 3/254

حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عُمَرَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ أَيُّوبَ بْنِ مُوسَى عَنْ نُبَيْهِ بْنِ وَهْبٍ أَنَّ عُمَرَ بْنَ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ مَعْمَرٍ اشْتَكَى عَيْنَيْهِ وَهُوَ مُحْرِمٌ فَسَأَلَ أَبَانَ بْنَ عُثْمَانَ فَقَالَ اضْمِدْهُمَا بِالصَّبِرِ فَإِنِّى سَمِعْتُ عُثْمَانَ بْنَ عَفَّانَ يَذْكُرُهَا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ « اضْمِدْهُمَا بِالصَّبِرِ » . قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . وَالْعَمَلُ عَلَى هَذَا عِنْدَ أَهْلِ الْعِلْمِ لاَ يَرَوْنَ بَأْسًا أَنْ يَتَدَاوَى الْمُحْرِمُ بِدَوَاءٍ مَا لَمْ يَكُنْ فِيهِ طِيبٌ .

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Hac 106, 3/287

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ إِدْرِيسَ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ أَبِى سُلَيْمَانَ عَنْ عَطَاءٍ عَنْ يَعْلَى بْنِ أُمَيَّةَ قَالَ رَأَى النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم أَعْرَابِيًّا قَدْ أَحْرَمَ وَعَلَيْهِ جُبَّةٌ فَأَمَرَهُ أَنْ يَنْزِعَهَا .

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Hac 20, 3/196

أَخْبَرَنَا أَبُو مُصْعَبٍ الْمَدَنِىُّ قِرَاءَةً عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَرَأَ فِى رَكْعَتَىِ الطَّوَافِ بِسُورَتَىِ الإِخْلاَصِ ( قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ ) وَ ( قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ) .

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Hac 43, 3/221

حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عُمَرَ وَنَصْرُ بْنُ عَلِىٍّ قَالاَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ نَحْوَهُ وَقَالاَ زَيْدُ بْنُ يُثَيْعٍ . وَهَذَا أَصَحُّ . قَالَ أَبُو عِيسَى وَشُعْبَةُ وَهِمَ فِيهِ فَقَالَ زَيْدُ بْنُ أُثَيْلٍ .

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Hac 44, 3/222

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ وَأَبُو سَعِيدٍ الأَشَجُّ قَالاَ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ الْيَمَانِ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم اشْتَرَى هَدْيَهُ مِنْ قُدَيْدٍ . قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ غَرِيبٌ لاَ نَعْرِفُهُ مِنْ حَدِيثِ الثَّوْرِىِّ إِلاَّ مِنْ حَدِيثِ يَحْيَى بْنِ الْيَمَانِ . وَرُوِىَ عَنْ نَافِعٍ أَنَّ ابْنَ عُمَرَ اشْتَرَى هَدْيَهُ مِنْ قُدَيْدٍ . قَالَ أَبُو عِيسَى وَهَذَا أَصَحُّ .

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Hac 68, 3/251