حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ عُمَرَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ ح وَحَدَّثَنَا ابْنُ كَثِيرٍ أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ عَطَاءٍ قَالَ أَشْهَدُ عَلَى ابْنِ عَبَّاسٍ "وَشَهِدَ ابْنُ عَبَّاسٍ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ خَرَجَ يَوْمَ فِطْرٍ فَصَلَّى ثُمَّ خَطَبَ ثُمَّ أَتَى النِّسَاءَ وَمَعَهُ بِلاَلٌ." [قَالَ ابْنُ كَثِيرٍ أَكْبَرُ عِلْمِ شُعْبَةَ فَأَمَرَهُنَّ بِالصَّدَقَةِ فَجَعَلْنَ يُلْقِينَ.]

Açıklama: İbn Kesir, Efendimiz'in (sav) kadınlara sadaka vermelerini emretmesinin ardından onların yüzüklerini atmaya başladıkları ilişkin sözlerin hadiste yer alıp almadığı hususunda Şu'be'nin tereddüt ettiğine dikkat çekmiştir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 249, /264

حَدَّثَنَا عَبَّادُ بْنُ مُوسَى الْخُتَّلِىُّ وَزِيَادُ بْنُ أَيُّوبَ - وَحَدِيثُ عَبَّادٍ أَتَمُّ - قَالاَ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ عَنْ أَبِى بِشْرٍ - قَالَ زِيَادٌ أَخْبَرَنَا أَبُو بِشْرٍ - عَنْ أَبِى عُمَيْرِ بْنِ أَنَسٍ عَنْ عُمُومَةٍ لَهُ مِنَ الأَنْصَارِ قَالَ اهْتَمَّ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم لِلصَّلاَةِ كَيْفَ يَجْمَعُ النَّاسَ لَهَا فَقِيلَ لَهُ انْصِبْ رَايَةً عِنْدَ حُضُورِ الصَّلاَةِ فَإِذَا رَأَوْهَا آذَنَ بَعْضُهُمْ بَعْضًا فَلَمْ يُعْجِبْهُ ذَلِكَ قَالَ فَذُكِرَ لَهُ الْقُنْعُ - يَعْنِى الشَّبُّورَ - وَقَالَ زِيَادٌ شَبُّورَ الْيَهُودِ فَلَمْ يُعْجِبْهُ ذَلِكَ وَقَالَ "هُوَ مِنْ أَمْرِ الْيَهُودِ." قَالَ فَذُكِرَ لَهُ النَّاقُوسُ فَقَالَ "هُوَ مِنْ أَمْرِ النَّصَارَى." فَانْصَرَفَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ زَيْدِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ وَهُوَ مُهْتَمٌّ لِهَمِّ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَأُرِىَ الأَذَانَ فِى مَنَامِهِ - قَالَ - فَغَدَا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَأَخْبَرَهُ فَقَالَ لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّى لَبَيْنَ نَائِمٍ وَيَقْظَانَ إِذْ أَتَانِى آتٍ فَأَرَانِى الأَذَانَ. قَالَ وَكَانَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ - رضى الله عنه - قَدْ رَآهُ قَبْلَ ذَلِكَ فَكَتَمَهُ عِشْرِينَ يَوْمًا - قَالَ - ثُمَّ أَخْبَرَ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ لَهُ "مَا مَنَعَكَ أَنْ تُخْبِرَنِى." فَقَالَ سَبَقَنِى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ زَيْدٍ فَاسْتَحْيَيْتُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "يَا بِلاَلُ قُمْ فَانْظُرْ مَا يَأْمُرُكَ بِهِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ زَيْدٍ فَافْعَلْهُ." قَالَ فَأَذَّنَ بِلاَلٌ. [قَالَ أَبُو بِشْرٍ فَأَخْبَرَنِى أَبُو عُمَيْرٍ أَنَّ الأَنْصَارَ تَزْعُمُ أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ زَيْدٍ لَوْلاَ أَنَّهُ كَانَ يَوْمَئِذٍ مَرِيضًا لَجَعَلَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مُؤَذِّنًا.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 27, /122

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ وَأَبُو مَعْمَرٍ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَمْرٍو قَالاَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ عَطَاءٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ بِمَعْنَاهُ قَالَ "فَظَنَّ أَنَّهُ لَمْ يُسْمِعِ النِّسَاءَ فَمَشَى إِلَيْهِنَّ وَبِلاَلٌ مَعَهُ فَوَعَظَهُنَّ وَأَمَرَهُنَّ بِالصَّدَقَةِ فَكَانَتِ الْمَرْأَةُ تُلْقِى الْقُرْطَ وَالْخَاتَمَ فِى ثَوْبِ بِلاَلٍ."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 249, /264

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَزِيدُ حَدَّثَنَا سَعِيدٌ حَدَّثَنَا قَتَادَةُ عَنِ الْحَسَنِ أَنَّ سَمُرَةَ بْنَ جُنْدُبٍ وَعِمْرَانَ بْنَ حُصَيْنٍ تَذَاكَرَا فَحَدَّثَ سَمُرَةُ بْنُ جُنْدُبٍ أَنَّهُ حَفِظَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سَكْتَتَيْنِ سَكْتَةً إِذَا كَبَّرَ وَسَكْتَةً إِذَا فَرَغَ مِنْ قِرَاءَةِ "(غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلاَ الضَّالِّينَ)" فَحَفِظَ ذَلِكَ سَمُرَةُ وَأَنْكَرَ عَلَيْهِ عِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ فَكَتَبَا فِى ذَلِكَ إِلَى أُبَىِّ بْنِ كَعْبٍ وَكَانَ فِى كِتَابِهِ إِلَيْهِمَا أَوْ فِى رَدِّهِ عَلَيْهِمَا أَنَّ سَمُرَةَ قَدْ حَفِظَ .

Bize Müsedded, ona Yezid, ona Said, ona Katade, ona da Hasan şöyle rivayet etmiştir: Semüra b. Cündüb ve İmrân b. Husayn, (aralarında) müzakere ettiler. Sümera b. Cündüb de Rasulullah'tan (sav), (imam) tekbir aldığında ve "ğayri'l-mağdûbi aleyhim velâ'd-dâllîn" kıraat(ini) bitirdiğine (olmak üzere namazda) susulacak iki yer (sekteteyn) öğrendiğini rivayet etti. Sümüra bunu ezberledi (ancak) İmrân b. Husayn, bunu garipsedi. (Bunun üzerine) ikisi, Übey b. Ka'b'a (mektup) yazdılar. Onun (cevabi) mektubunda -ravi, şüpheye düşüp cevabında dedi- Semüra'nın ezbeledi(ğinin doğru olduğu yazılıydı).

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 124, /184

حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِىٍّ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنْ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى قَتَادَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ "فَظَنَنَّا أَنَّهُ يُرِيدُ بِذَلِكَ أَنْ يُدْرِكَ النَّاسُ الرَّكْعَةَ الأُولَى."

Bize Hasan b. Ali, ona Abdürrezzak, ona Ma'mer, ona Yahya, ona Abdullah b. Ebu Katade, ona da babası (Ebu Katade) şöyle rivayet etmiştir: "Bizler, Hz. Peygamber'in (sav) bunu, insanların ilk rekâta yetişmesini sağlamak için yaptığını anladık."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 130, /188

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ عَمْرٍو سَمِعَهُ مِنْ جَابِرٍ قَالَ: " كَانَ مُعَاذٌ يُصَلِّى مَعَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم ثُمَّ يَرْجِعُ فَيَؤُمُّنَا - قَالَ مَرَّةً ثُمَّ يَرْجِعُ فَيُصَلِّى بِقَوْمِهِ - فَأَخَّرَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم لَيْلَةً الصَّلاَةَ - وَقَالَ مَرَّةً الْعِشَاءَ - فَصَلَّى مُعَاذٌ مَعَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم ثُمَّ جَاءَ يَؤُمُّ قَوْمَهُ فَقَرَأَ الْبَقَرَةَ فَاعْتَزَلَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ فَصَلَّى فَقِيلَ نَافَقْتَ يَا فُلاَنُ . فَقَالَ مَا نَافَقْتُ . فَأَتَى رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ إِنَّ مُعَاذًا يُصَلِّى مَعَكَ ثُمَّ يَرْجِعُ فَيَؤُمُّنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ وَإِنَّمَا نَحْنُ أَصْحَابُ نَوَاضِحَ وَنَعْمَلُ بِأَيْدِينَا وَإِنَّهُ جَاءَ يَؤُمُّنَا فَقَرَأَ بِسُورَةِ الْبَقَرَةِ . فَقَالَ "يَا مُعَاذُ أَفَتَّانٌ أَنْتَ أَفَتَّانٌ أَنْتَ اقْرَأْ بِكَذَا اقْرَأْ بِكَذَا." [قَالَ أَبُو الزُّبَيْرِ بِـ ( سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الأَعْلَى ) ( وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى ) فَذَكَرْنَا لِعَمْرٍو فَقَالَ أُرَاهُ قَدْ ذَكَرَهُ.]

Bize Ahmed b. Hanbel, ona Süfyan, ona Amr, ona da Cabir şöyle rivayet etmiştir: "Muaz (b. Cebel), Nebi (sav) ile beraber namaz kılar, ardından dönüp gelir ve bize imamlık yapardı. -(Ravi), bir defasında da 'sonra döner, kabilesine namaz kıldırırdı' dedi- Nebi (sav) bir gece namazı geciktirdi. -(Ravi), bir defasında da yatsı namazını dedi. Muaz, Nebi (sav) ile beraber namaz kıldı, ardından gelip kabilesine imamlık yaptı. Namazda Bakara suresini okudu. Cemaatten bir adam, (namazdan) ayrılıp tek başına namazı kıldı. Ona, 'ey falanca! sen münafık oldun' dendi. O ise, münafık falan olmadım! dedi. Sonra da Rasulullah'ın (sav) huzuruna gelip 'Muaz, seninle namaz kılıyor, akabinde gelip bize imamlık yapıyor. Ya Rasulullah! Bizler sulama işinde çalışan insanlarız, kas gücüyle (bieydînâ) çalışıyoruz! Muaz bize imamlık yaparken Bakara suresini okuyor' dedi. (Bunun üzerine) Hz. Peygamber (sav), 'ya Muaz! Sen fitneci misin? Sen, fitneci misin? Şu şu sureleri oku!' buyurdu." [Ebu Zübeyr, A'lâ ve Leyl surelerini demiştir. Amr ile (bu hadisi) müzakere ettik. O, Cabir'in böyle söylediğini zannediyorum demişti.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 128, /186

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنْ هِشَامِ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ح وَحَدَّثَنَا ابْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عَدِىٍّ عَنِ الْحَجَّاجِ - وَهَذَا لَفْظُهُ - عَنْ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى قَتَادَةَ - قَالَ ابْنُ الْمُثَنَّى وَأَبِى سَلَمَةَ ثُمَّ اتَّفَقَا - عَنْ أَبِى قَتَادَةَ قَالَ : "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُصَلِّى بِنَا فَيَقْرَأُ فِى الظُّهْرِ وَالْعَصْرِ فِى الرَّكْعَتَيْنِ الأُولَيَيْنِ بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ وَسُورَتَيْنِ وَيُسْمِعُنَا الآيَةَ أَحْيَانًا وَكَانَ يُطَوِّلُ الرَّكْعَةَ الأُولَى مِنَ الظُّهْرِ وَيُقَصِّرُ الثَّانِيَةَ وَكَذَلِكَ فِى الصُّبْحِ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ لَمْ يَذْكُرْ مُسَدَّدٌ فَاتِحَةَ الْكِتَابِ وَسُورَةً.]

Bize Müsedded, ona Yahya b. Hişam b. Ebu Abdullah; (T) Bize İbn Müsenna, ona İbn Ebu Adî, ona Haccac -bu, İbn Müsenna (rivayeti)nin lafızlarıdır- onlara Yahya, ona Abdullah b. Ebu Katade, -İbn Müsenna ve Ebu Seleme'yi de senette zikretmiş, ardından Müsedded ile Ebu Katade'nin zikrinde ittifak etmişlerdir- ona da Ebu Katade şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), bize namaz kıldırır, öğle ile ikindi namazlarının ilk rekatında Fatiha ile zammı sure okur ve bize, ayeti bazen işittirirdi. Öğle namazının ilk rekatını uzun, ikincisini ise kısa tutardı. Sabah namazında da aynını yapardı." [Ebû Davud şöyle demiştir: Müsedded, Fatiha ve zammı sure (ifadesini) rivayetinde zikretmemiştir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 130, /188

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ زِيَادٍ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ عُمَارَةَ بْنِ عُمَيْرٍ عَنْ أَبِى مَعْمَرٍ قَالَ : "قُلْنَا لِخَبَّابٍ: 'هَلْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقْرَأُ فِى الظُّهْرِ وَالْعَصْرِ' قَالَ: 'نَعَمْ .' قُلْنَا: ' بِمَ كُنْتُمْ تَعْرِفُونَ ذَاكَ' قَالَ: 'بِاضْطِرَابِ لِحْيَتِهِ.'

Bize Müsedded, ona Abdülvahid, ona Ziyad, ona el-A'meş, ona Umare b. Umeyr, ona da Ebu Mamer şöyle rivayet etmiştir: "Habbab (b. Eret'e), 'Rasulullah (sav), öğle ve ikindi namazlarında okur muydu?' dedik. O, 'evet (okurdu)' dedi. Biz, 'bunu nasıl biliyordunuz?' dedik. Habbab, sakallarının hareketinden bilirdik' dedi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 130, /189

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ الزُّهْرِىُّ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ حَدَّثَنِى إِسْمَاعِيلُ بْنُ أُمَيَّةَ سَمِعْتُ أَعْرَابِيًّا يَقُولُ سَمِعْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "مَنْ قَرَأَ مِنْكُمْ ( وَالتِّينِ وَالزَّيْتُونِ ) فَانْتَهَى إِلَى آخِرِهَا ( أَلَيْسَ اللَّهُ بِأَحْكَمِ الْحَاكِمِينَ ) فَلْيَقُلْ بَلَى وَأَنَا عَلَى ذَلِكَ مِنَ الشَّاهِدِينَ وَمَنْ قَرَأَ ( لاَ أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيَامَةِ ) فَانْتَهَى إِلَى ( أَلَيْسَ ذَلِكَ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ يُحْيِىَ الْمَوْتَى ) فَلْيَقُلْ بَلَى وَمَنْ قَرَأَ ( وَالْمُرْسَلاَتِ ) فَبَلَغَ ( فَبِأَىِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ ) فَلْيَقُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ." [قَالَ إِسْمَاعِيلُ ذَهَبْتُ أُعِيدُ عَلَى الرَّجُلِ الأَعْرَابِىِّ وَأَنْظُرُ لَعَلَّهُ فَقَالَ يَا ابْنَ أَخِى أَتَظُنُّ أَنِّى لَمْ أَحْفَظْهُ لَقَدْ حَجَجْتُ سِتِّينَ حَجَّةً مَا مِنْهَا حَجَّةٌ إِلاَّ وَأَنَا أَعْرِفُ الْبَعِيرَ الَّذِى حَجَجْتُ عَلَيْهِ.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 155, /208

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ وَمُحَمَّدُ بْنُ بَكْرٍ قَالاَ أَخْبَرَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ أَخْبَرَنِى عَطَاءٌ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ "إِنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَامَ يَوْمَ الْفِطْرِ فَصَلَّى فَبَدَأَ بِالصَّلاَةِ قَبْلَ الْخُطْبَةِ ثُمَّ خَطَبَ النَّاسَ فَلَمَّا فَرَغَ نَبِىُّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَزَلَ فَأَتَى النِّسَاءَ فَذَكَّرَهُنَّ وَهُوَ يَتَوَكَّأُ عَلَى يَدِ بِلاَلٍ وَبِلاَلٌ بَاسِطٌ ثَوْبَهُ تُلْقِى فِيهِ النِّسَاءُ الصَّدَقَةَ قَالَ تُلْقِى الْمَرْأَةُ فَتَخَهَا وَيُلْقِينَ وَيُلْقِينَ." [وَقَالَ ابْنُ بَكْرٍ فَتَخَتَهَا.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 249, /264