حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْعَلاَءِ وَعُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ - الْمَعْنَى وَاحِدٌ - قَالاَ حَدَّثَنَا حَفْصٌ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَقَامَ سَبْعَ عَشْرَةَ بِمَكَّةَ يَقْصُرُ الصَّلاَةَ. قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ وَمَنْ أَقَامَ سَبْعَ عَشْرَةَ قَصَرَ وَمَنْ أَقَامَ أَكْثَرَ أَتَمَّ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ قَالَ عَبَّادُ بْنُ مَنْصُورٍ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ أَقَامَ تِسْعَ عَشْرَةَ.]

Bize Muhammed b. Alâ ile Osman b. Ebu Şeybe –her ikisinin rivayeti aynı manadadır-, onlara Hafs, ona Asım, ona İkrime, ona da İbn Abbas'ın (ra) haber verdiğine göre; "Rasulullah (sav) Mekke'de on yedi gün kaldı, bu süre zarfında namazları kısaltarak kılıyordu. Yine İbn Abbas dedi ki: Kim bir beldede on yedi gün kalırsa namazları kısaltır. Daha fazla kalacak olursa tam kılar." [Ebû Davud dedi ki: Abbad b. Mansur'un İkrime'den rivayet ettiğine göre İbn Abbas, Rasulullah (sav) Mekke'de on dokuz gün kaldı demiş.]

Açıklama: Bu rivayet, fetih esnasında Mekke’de kalınan süreyi ifade etmektedir. 17 ve 19 gün kaldı şeklinde gelen rivayetteki farklılık, Mekke’ye giriş ve çıkış günlerinin sayılıp sayılmamasından kaynaklanmıştır. Buna göre giriş ve çıkış günleri hariç 17 gün kalmıştır. Giriş-çıkış günleri de sayılırsa 19 gün eder. Hanefîler, bu konudaki rivayetlerde geçen rakamların en azı olan “15 gün” ifadesini seferliğin sınırı olarak kabul ederler. Hz. Peygamber 15 gün kalmaya niyet etmediği için sonraki günlerde de namazları kısaltmaya devam etmiştir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salâtu's-sefer 280, /285

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا رِبْعِىُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْجَارُودِ حَدَّثَنِى عَمْرُو بْنُ أَبِى الْحَجَّاجِ حَدَّثَنِى الْجَارُودُ بْنُ أَبِى سَبْرَةَ حَدَّثَنِى أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا سَافَرَ فَأَرَادَ أَنْ يَتَطَوَّعَ اسْتَقْبَلَ بِنَاقَتِهِ الْقِبْلَةَ فَكَبَّرَ ثُمَّ صَلَّى حَيْثُ وَجَّهَهُ رِكَابُهُ."

Bize Müsedded, ona Rib'i b. Abdullah b. el-Carud, ona Amr b. Ebu Haccac, ona el-Carud b. Ebu Sebre, ona da Enes b. Malik'in (ra) rivayet ettiğine göre; "Rasulullah (sav) yola çıktığı zaman nafile namaz kılmak istediğinde devesini kıbleye yöneltip tekbir alırdı. Sonra bineği ne tarafa dönerse dönsün namazını kılardı."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salâtu's-sefer 278, /285

حَدَّثَنَا الْقَعْنَبِىُّ عَنْ مَالِكٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى الْمَازِنِىِّ عَنْ أَبِى الْحُبَابِ سَعِيدِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ أَنَّهُ قَالَ: "رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُصَلِّى عَلَى حِمَارٍ وَهُوَ مُتَوَجِّهٌ إِلَى خَيْبَرَ."

Bize el-Ka'neb, ona Malik, ona Amr b. Yahya el-Mâzinî, ona Ebu Hubab Said b. Yesar, ona da Abdullah b. Ömer (ra) şöyle rivayet etmiştir: "Ben Rasulullah'ı (sav) merkep üzerinde Hayber'e doğru namaz kılarken gördüm."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salâtu's-sefer 278, /285

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ خَالِدٍ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ شُعَيْبٍ عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ الْمُنْذِرِ عَنْ عَطَاءِ بْنِ أَبِى رَبَاحٍ أَنَّهُ سَأَلَ: "عَائِشَةَ - رضى الله عنها - هَلْ رُخِّصَ لِلنِّسَاءِ أَنْ يُصَلِّينَ عَلَى الدَّوَابِّ قَالَتْ لَمْ يُرَخَّصْ لَهُنَّ فِى ذَلِكَ فِى شِدَّةٍ وَلاَ رَخَاءٍ." [قَالَ مُحَمَّدٌ هَذَا فِى الْمَكْتُوبَةِ .]

Bize Mahmud b. Halid, ona Muhammed b. Şuayb, ona en-Numan b. el-Münzir’in rivâyet ettiğine göre, Atâ b. Ebî Rabah Hz. Aişe'ye (r.anha); "Hayvan sırtında namaz kılmaları için kadınlara da ruhsat verildi mi? diye sordu. Hz. Aişe de bu konuda kadınlara ne darlık halinde izin verildi ne de genişlik halinde cevabını verdi." [Ravi Muhammed (b. Şuayb), bunun farz namazlar hakkında olduğunu söyledi.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salâtu's-sefer 279, /285

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ ح وَحَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُوسَى أَخْبَرَنَا ابْنُ عُلَيَّةَ - وَهَذَا لَفْظُهُ - أَخْبَرَنَا عَلِىُّ بْنُ زَيْدٍ عَنْ أَبِى نَضْرَةَ عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ قَالَ غَزَوْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَشَهِدْتُ مَعَهُ الْفَتْحَ فَأَقَامَ بِمَكَّةَ ثَمَانِىَ عَشْرَةَ لَيْلَةً لاَ يُصَلِّى إِلاَّ رَكْعَتَيْنِ وَيَقُولُ "يَا أَهْلَ الْبَلَدِ صَلُّوا أَرْبَعًا فَإِنَّا قَوْمٌ سَفْرٌ."

Bize Musa b. İsmail, ona da Hammad; (T) Bize İbrahim b. Musa, ona İbn Uleyye –buradaki metin İbn Uleyye'nindir- ona Ali b. Zeyd, ona Ebu Nadre, ona da İmrân b. Husayn (ra) şöyle rivayet etti: Ben Rasulullah (sav) ile (pek çok) gazveye katıldım, Mekke fethinde de O'nunla beraberdim. Mekke'de on sekiz gün kaldı. Bu süre zarfında namazları sadece iki rekât olarak kıldı. Mekke halkına şöyle diyordu: "Ey Mekkeliler! Siz namazları dört rekât olarak kılın, biz burada seferîyiz," buyurdu.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salâtu's-sefer 280, /285

حَدَّثَنَا النُّفَيْلِىُّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَلَمَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ "أَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِمَكَّةَ عَامَ الْفَتْحِ خَمْسَ عَشْرَةَ يَقْصُرُ الصَّلاَةَ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ رَوَى هَذَا الْحَدِيثَ عَبْدَةُ بْنُ سُلَيْمَانَ وَأَحْمَدُ بْنُ خَالِدٍ الْوَهْبِىُّ وَسَلَمَةُ بْنُ الْفَضْلِ عَنِ ابْنِ إِسْحَاقَ لَمْ يَذْكُرُوا فِيهِ ابْنَ عَبَّاسٍ.]

Bize en-Nüfeyl, ona Muhammed b. Seleme, ona Muhammed b. İshak, ona ez-Zührî, ona Ubeydullah b. Abdullah, ona da İbn Abbas (ra) şöyle rivayet etti: "Fetih yılında Rasulullah (sav) Mekke'de on beş gün kaldı, bu süre zarfında namazlarını kısaltarak kıldı." [Ebû Davud dedi ki: Bu hadisi Abde b. Süleyman, Ahmed b. Hâlid el- Vehbî ve Seleme b. el-Fadl da İbn İshak'tan rivayet ettiler. Onlar bu rivayetlerinde İbn Abbas'ı zikretmediler.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salâtu's-sefer 280, /286

حَدَّثَنَا نَصْرُ بْنُ عَلِىٍّ أَخْبَرَنِى أَبِى حَدَّثَنَا شَرِيكٌ عَنِ ابْنِ الأَصْبَهَانِىِّ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَقَامَ بِمَكَّةَ سَبْعَ عَشْرَةَ يُصَلِّى رَكْعَتَيْنِ."

Bize Nasr b. Ali, ona babası, ona Şerik, ona İbnu'l-Esbehani, ona İkrime, ona da İbn Abbas'ın (ra) rivayet ettiğine göre; "Rasulullah (sav) Mekke'de on yedi gün kaldı, bu süre zarfında namazlarını ikişer rekât olarak kılıyordu."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salâtu's-sefer 280, /286

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ وَمُسْلِمُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ - الْمَعْنَى - قَالاَ حَدَّثَنَا وُهَيْبٌ حَدَّثَنِى يَحْيَى بْنُ أَبِى إِسْحَاقَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ "خَرَجْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مِنَ الْمَدِينَةِ إِلَى مَكَّةَ فَكَانَ يُصَلِّى رَكْعَتَيْنِ حَتَّى رَجَعْنَا إِلَى الْمَدِينَةِ." [فَقُلْنَا هَلْ أَقَمْتُمْ بِهَا شَيْئًا قَالَ أَقَمْنَا عَشْرًا.]

Bize Musa b. İsmail ve Müslim b. İbrahim manen, onlara Vüheyb, ona Yahya b. Ebu İshak, ona da Enes b. Malik (ra) şöyle rivayet etti: "Rasulullah (sav) ile Medine'den Mekke'ye doğru yola çıktık. Medine'ye döndüğümüz zamana kadar namazları bize ikişer rekât olarak kıldırdı." [(Ravi Yahya b. Ebu İshak dedi ki): Enes b. Malik'e; Mekke'de ne kadar kaldınız? diye sorduk, orada on gün kaldık diye cevap verdi.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salâtu's-sefer 280, /286

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ وَابْنُ الْمُثَنَّى - وَهَذَا لَفْظُ ابْنِ الْمُثَنَّى - قَالاَ حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ - قَالَ ابْنُ الْمُثَنَّى - قَالَ أَخْبَرَنِى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ عَلِىِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ "أَنَّ عَلِيًّا - رضى الله عنه -كَانَ إِذَا سَافَرَ سَارَ بَعْدَ مَا تَغْرُبُ الشَّمْسُ حَتَّى تَكَادَ أَنْ تُظْلِمَ ثُمَّ يَنْزِلُ فَيُصَلِّى الْمَغْرِبَ ثُمَّ يَدْعُو بِعَشَائِهِ فَيَتَعَشَّى ثُمَّ يُصَلِّى الْعِشَاءَ ثُمَّ يَرْتَحِلُ وَيَقُولُ هَكَذَا كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَصْنَعُ." [قَالَ عُثْمَانُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ عَلِىٍّ سَمِعْتُ أَبَا دَاوُدَ يَقُولُ وَرَوَى أُسَامَةُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ يَعْنِى ابْنَ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ "أَنَّ أَنَسًا كَانَ يَجْمَعُ بَيْنَهُمَا حِينَ يَغِيبُ الشَّفَقُ وَيَقُولُ كَانَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَصْنَعُ ذَلِكَ" وَرِوَايَةُ الزُّهْرِىِّ عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم مِثْلُهُ.]

Bize Osman b. Ebu Şeybe ile İbnu'l-Müsenna –buradaki lafız İbnu'l-Müsenna'nındır-, onlara da Ebu Üsame rivayet etti. İbnu'l-Müsenna dedi ki: Bana Abdullah b. Muhammed b. Ömer b. Ali b. Ebu Talib, ona da babası vasıtasıyla dedesinin rivayet ettiğine göre; "Hz. Ali (ra) bir yolculuğa çıkacağı zaman güneş battıktan sonra çıkar, hava karardığında hayvanından iner, akşam namazını kılardı. Sonra akşam yemeğini ister, yemeği yedikten sonra da yatsıyı kılardı. Sonra, işte Rasulullah (sav) böyle yapardı diyerek yola devam ederdi." [Ravi Osman (b. Ebu Şeybe), Abdullah b. Muhammed b. Ömer b. Ali'nin, Ebû Davud'un şöyle söylediğini işittim diyerek şu rivayetini zikreder: Üsame b. Zeyd, Hafs b. Ubeydullah b. Enes b. Malik'ten rivayet ettiğine göre; "Enes, akşamın kızıllığı kaybolup gittiğinde akşamla yatsıyı cem eder ve Hz. Peygamber (sav) işte böyle yapardı dermiş." ez-Zührî'nin Enes (ra) vasıtasıyla Hz. Peygamber'den (sav) rivayeti de böyledir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salâtu's-sefer 280, /286

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ أَبِى الزُّبَيْرِ عَنْ جَابِرٍ - قَالَ - "بَعَثَنِى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِى حَاجَةٍ قَالَ فَجِئْتُ وَهُوَ يُصَلِّى عَلَى رَاحِلَتِهِ نَحْوَ الْمَشْرِقِ وَالسُّجُودُ أَخْفَضُ مِنَ الرُّكُوعِ."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salâtu's-sefer 278, /285