أَخْبَرَنَا وَهْبُ بْنُ جَرِيرٍ حَدَّثَنَا هِشَامٌ عَنْ يَحْيَى عَنْ أَبِى قِلاَبَةَ عَنْ ثَابِتِ بْنِ الضَّحَّاكِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- قَالَ :« لَعْنُ الْمُؤْمِنِ كَقَتْلِهِ ، وَمَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِشَىْءٍ فِى الدُّنْيَا عُذِّبَ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ».

Bize Vehb b. Cerîr, ona Hişâm, ona Yahyâ, ona Ebu Kılâbe, ona da Sâbit İbn Dahhâk (ra)'ın rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: “Mümine lanet etmek, onu öldürmek gibidir! Kim bu dünyada kendini bir şeyle öldürürse, kıyamet gününde onunla kendisine azap edilir."

Açıklama: Bir binaya benzetilen müminlerden, birinin diğerine lanet etmesi yapının bozulması olarak görülmektedir. Bu nedenle lanet etmekle onu yok etmek anlamına gelen öldürmek fiilleri birbirine benzetilmiştir. Kişinin kendisini öldürmesi yani intiharı ise, azap edilmeyi gerektiren bir fiildir. Kendisini öldürme şekli ile azap edilecek olması ise anlamlıdır.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Diyât 10, 3/1526

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يُوسُفَ حَدَّثَنَا الأَوْزَاعِىُّ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ السَّاعِدِىِّ أَخْبَرَهُ : أَنَّ رَجُلاً اطَّلَعَ مِنْ جُحْرٍ فِى حُجْرَةِ النَّبِىِّ -صلى الله عليه وسلم- وَمَعَ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- مِدْرًى يُخَلِّلُ بِهَا رَأْسَهُ ، فَرَآهُ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فَقَالَ :« لَوْ أَعْلَمُ أَنَّكَ تَنْظُرُنِى لَطَعَنْتُ بِهَا فِى عَيْنِكَ ». وَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- :« إِنَّمَا جُعِلَ الإِذْنُ مِنْ أَجْلِ النَّظَرِ ».

Bize Muhammed b. Yusuf, ona el-Evzâî, ona da ez-Zührî Sehl b. Sa'd es-Sâidi’nin şöyle dediğini rivayet etti: "Bir adam bir delikten Hz. Peygamber'in (sav) odasının içine baktı. O esnada Rasulullah'ın (sav) yanında, kendisiyle başını kaşıdığı (taradığı) bir kaşağı (tarak) vardı. Derken Rasulullah (sav) O'nu gördü ve 'Şayet bana baktığını bilseydim, şunu gözüne sokardım!' dedi. Rasulullah (sav) şöyle de buyurdu: 'İzin (isteme esası) bakmayı engellemek için konulmuştur!"

• Dârimî Sünen-i Dârimî Diyât 23, 3/1541

أَخْبَرَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُوسَى عَنِ ابْنِ أَبِى ذِئْبٍ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ : بَيْنَمَا رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فِى حُجْرَةٍ وَمَعَهُ مِدْرًى يَحُكُّ بِهِ رَأْسَهُ فَاطَّلَعَ إِلَيْهِ رَجُلٌ ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- : "لَوْ أَعْلَمُ أَنَّكَ تَنْظُرُ لَقُمْتُ حَتَّى أَطْعَنَ بِهِ عَيْنَكَ ، إِنَّمَا جُعِلَ الإِذْنُ مِنْ أَجْلِ النَّظَرِ".

Bize Ubeydullah b. Musa, ona İbn Ebi Zi'b, ona da ez-Zührî, Sehl b. Sa'd’in (ra) şöyle dediğini rivayet etti: "Bir ara Rasulullah (sav), odada elinde başını taramakta olduğu bir kaşağı (tarak) varken adamın biri (kapıdaki bir delikten) O'na baktı. Bunun üzerine Rasulullah (sav) 'Şayet bana baktığını bilseydim kalkıp şununla gözünü çıkarırdım! (İçeriye girmek için) izin isteme, bakmayı engellemek için konulmuştur!' buyurdu."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Diyât 23, 3/1541

أَخْبَرَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُوسَى عَنْ سُفْيَانَ عَنْ أَبِى الزِّنَادِ عَنِ الأَعْرَجِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ -صلى الله عليه وسلم- قَالَ :« الْمَعْدِنُ جُبَارٌ ، وَالسَّائِمَةُ جُبَارٌ ، وَالْبِئْرُ جُبَارٌ ، وَفِى الرِّكَازِ الْخُمُسُ ».

Açıklama: Maden ve kuyunun zararına, orada çalışan kiralık işçinin zarar görmesi veya içine bir kimsenin yanlışlıkla düşmesi gibi durumlar örnek olarak sunulabilir. (Tuhfetu'l-Ahvezî)

• Dârimî Sünen-i Dârimî Diyât 19, 3/1538

أَخْبَرَنَا أَبُو الْوَلِيدِ حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ إِيَادٍ حَدَّثَنَا إِيَادٌ عَنْ أَبِى رِمْثَةَ قَالَ : انْطَلَقْتُ مَعَ أَبِى نَحْوَ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فَقَالَ لأَبِى :« ابْنُكَ هَذَا؟ ». فقَالَ : إِى وَرَبِّ الْكَعْبَةِ. قَالَ :« حَقًّا؟ ». قَالَ : أَشْهَدُ بِهِ. قَالَ : فَتَبَسَّمَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- ضَاحِكاً مِنْ ثَبَتِ شَبَهِى فِى أَبِى وَمِنْ حَلِفِ أَبِى عَلَىَّ فَقَالَ :« إِنَّ ابْنَكَ هَذَا لاَ يَجْنِى عَلَيْكَ وَلاَ تَجْنِى عَلَيْهِ ». قَالَ : وَقَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- {وَلاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى}

Bize Ebu Velid (Hişam b. Abdülmelik el-Bahilî), ona Ubeydullah b. İyâd (es-Sedûsî), ona da İyâd’ın (b. Lekît es-Sedûsî) naklettiğine göre Ebu Rimse (Habib b. Hayyân el-Belevî) (ra) şöyle demiştir: Babamla birlikte Rasulullah’ın (sav) yanına gitmiştik. Rasul-i Ekrem (sav) babama "Senin oğlun mu bu?" diye sordu. Babam "Kabe'nin Rabbine yemin ederim ki evet!” dedi. Hz. Peygamber (sav) “Gerçekten mi?” dedi. Babam “Buna şahitlik ederim" dedi. Efendimiz (sav) benim babama benzerliğimden ve babamın benim üzerime yemin etmesinden dolayı güldü. Sonra “Bil ki oğlunun işlediği suç yüzünden sen sorumlu olmadığın gibi, senin suçun sebebiyle de o sorumlu tutulamaz" buyurdu ve "Hiçbir günahkâr başkasının günahını yüklenmez" mealindeki ayeti (Fâtır 35/18) okudu.

Açıklama: Herkesin kendi suçundan sorumlu olduğu hususu, Hz. Peygamber'in (sav) Veda Hutbesi'nde dahi vurgulama ihtiyacını hissettiği çok önemli prensiplerden birisidir.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Diyât 2434, 3/1543

حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ نُضَيْلَةَ عَنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ عَنِ النَّبِىِّ -صلى الله عليه وسلم- : أَنَّ امْرَأَتَيْنِ كَانَتَا تَحْتَ رَجُلٍ فَتَغَايَرَتَا فَضَرَبَتْ إِحْدَاهُمَا الأُخْرَى بِعَمُودٍ فَقَتَلَتْهَا وَمَا فِى بَطْنِهَا ، فَاخْتَصَمَا إِلَى رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فَقَضَى فِيهِ غُرَّةً ، وَجَعَلَهَا عَلَى عَاقِلَةِ الْمَرْأَةِ.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Diyât 20, 3/1538

أَخْبَرَنَا إِسْحَاقُ أنبأنا جَرِيرٌ عَنْ مُطَرِّفٍ عَنِ الشَّعْبِىِّ عَنْ أَبِى جُحَيْفَةَ قَالَ قُلْتُ لِعَلِىٍّ : يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ هَلْ عَلِمْتَ شَيْئاً مِنَ الْوَحْىِ إِلاَّ مَا فِى كِتَابِ اللَّهِ تَعَالَى؟ قَالَ : لاَ وَالَّذِى فَلَقَ الْحَبَّةَ وَبَرَأَ النَّسَمَةَ مَا أَعْلَمُهُ إِلاَّ فَهْماً يُعْطِيهِ اللَّهُ الرَّجُلَ فِى الْقُرْآنِ وَمَا فِى الصَّحِيفَةِ. قُلْتُ : وَمَا فِى الصَّحِيفَةِ؟ قَالَ : الْعَقْلُ وَفِكَاكُ الأَسِيرِ وَلاَ يُقْتَلُ مُسْلِمٌ بِمُشْرِكٍ.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Diyât 5, 3/1521

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَزِيدَ الرِّفَاعِىُّ حَدَّثَنَا مُعَاذُ بْنُ هِشَامٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَبِى نَضْرَةَ عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ : أَنَّ عَبْداً لأُنَاسٍ فُقَرَاءَ قَطَعَ يَدَ غُلاَمٍ لأُنَاسٍ أَغْنِيَاءَ ، فَأَتَى أَهْلُهُ النَّبِىَّ -صلى الله عليه وسلم- فَقَالُوا : يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّهُ لأُنَاسٍ فُقَرَاءَ. فَلَمْ يَجْعَلْ عَلَيْهِ النَّبِىُّ -صلى الله عليه وسلم- شَيْئاً.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Diyât 14, 3/1533

أَخْبَرَنَا عُثْمَانُ بْنُ عُمَرَ حَدَّثَنَا يُونُسُ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ وَأَبِى سَلَمَةَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ : أَنَّ امْرَأَتَيْنِ مِنْ هُذَيْلٍ اقْتَتَلَتَا فَرَمَتْ إِحْدَاهُمَا الأُخْرَى بِحَجَرٍ فَقَتَلَتْهَا وَمَا فِى بَطْنِهَا ، فَاخْتَصَمُوا فِى الدِّيَةِ إِلَى النَّبِىِّ -صلى الله عليه وسلم- فَقَضَى أَنَّ دِيَةَ جَنِينِهَا غُرَّةُ عَبْدٍ أَوْ وَلِيدَةٍ ، وَقَضَى بِدِيَتِهَا عَلَى عَاقِلَتِهَا وَوَرَثَتِهَا - وَرَثَتُهَا وَلَدُهَا وَمَنْ مَعَهَا - فَقَالَ حَمَلُ بْنُ النَّابِغَةِ الْهُذَلِىُّ : كَيْفَ أُغَرَّمُ مَنْ لاَ شَرِبَ وَلاَ أَكَلَ وَلاَ نَطَقَ وَلاَ اسْتَهَلَّ ، فَمِثْلُ ذَلِكَ يُطَلُّ؟ فَقَالَ النَّبِىُّ -صلى الله عليه وسلم- :« إِنَّمَا هُوَ مِنْ إِخْوَانِ الْكُهَّانِ ». مِنْ أَجْلِ سَجْعِهِ الَّذِى سَجَعَ.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Diyât 21, 3/1539

أَخْبَرَنَا عُثْمَانُ بْنُ عُمَرَ حَدَّثَنَا يُونُسُ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ وَأَبِى سَلَمَةَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ : أَنَّ امْرَأَتَيْنِ مِنْ هُذَيْلٍ اقْتَتَلَتَا فَرَمَتْ إِحْدَاهُمَا الأُخْرَى بِحَجَرٍ فَقَتَلَتْهَا وَمَا فِى بَطْنِهَا ، فَاخْتَصَمُوا فِى الدِّيَةِ إِلَى النَّبِىِّ -صلى الله عليه وسلم- فَقَضَى أَنَّ دِيَةَ جَنِينِهَا غُرَّةُ عَبْدٍ أَوْ وَلِيدَةٍ ، وَقَضَى بِدِيَتِهَا عَلَى عَاقِلَتِهَا وَوَرَثَتِهَا - وَرَثَتُهَا وَلَدُهَا وَمَنْ مَعَهَا - فَقَالَ حَمَلُ بْنُ النَّابِغَةِ الْهُذَلِىُّ : كَيْفَ أُغَرَّمُ مَنْ لاَ شَرِبَ وَلاَ أَكَلَ وَلاَ نَطَقَ وَلاَ اسْتَهَلَّ ، فَمِثْلُ ذَلِكَ يُطَلُّ؟ فَقَالَ النَّبِىُّ -صلى الله عليه وسلم- :« إِنَّمَا هُوَ مِنْ إِخْوَانِ الْكُهَّانِ ». مِنْ أَجْلِ سَجْعِهِ الَّذِى سَجَعَ.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Diyât 21, 3/1539