حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ بْنُ نَجْدَةَ حَدَّثَنَا شُعَيْبُ بْنُ إِسْحَاقَ عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ ح حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ خَلاَّدٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى - الْمَعْنَى - عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ أَخْبَرَنِى الْحَسَنُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْ طَاوُسٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ مُعَاوِيَةَ بْنَ أَبِى سُفْيَانَ أَخْبَرَهُ قَالَ "قَصَّرْتُ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم بِمِشْقَصٍ عَلَى الْمَرْوَةِ. أَوْ رَأَيْتُهُ يُقَصَّرُ عَنْهُ عَلَى الْمَرْوَةِ بِمِشْقَصٍ." [قَالَ ابْنُ خَلاَّدٍ إِنَّ مُعَاوِيَةَ لَمْ يَذْكُرْ أَخْبَرَهُ.]

Bize Abdülvehhab b. Necde, ona Şuayb b. İshak, ona İbn Cüreyc; (T) Bize Ebu Bekir b. Hallad, ona Yahya, ona İbn Cüreyc, ona Hasan b. Müslim, ona Tâvus, ona İbn Abbas, ona da Muaviye b. Ebu Süfyan şöyle haber etmiştir: "Ben Hz. Peygamber'in (sav) saçlarını (Sa'y bittikten sonra) Merve'de bir makasla kısalttım" ya da "Merve'de Hz. Peygamber'in (sav) saçlarının, bir makas ile kısaltıldığını gördüm." [İbn Hallad rivayetine "إِنَّ مُعَاوِيَةَ" diye başlamışmış ve "أَخْبَرَهُ" ifadesini zikretmemiştir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Menâsik 24, /422

حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِىٍّ وَمَخْلَدُ بْنُ خَالِدٍ وَمُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى - الْمَعْنَى - قَالُوا حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنِ ابْنِ طَاوُسٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ "أَنَّ مُعَاوِيَةَ قَالَ لَهُ أَمَا عَلِمْتَ أَنِّى قَصَّرْتُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِمِشْقَصِ أَعْرَابِىٍّ عَلَى الْمَرْوَةِ." [- زَادَ الْحَسَنُ فِى حَدِيثِهِ - بحَجَّتِهِ.]

Bize Hasan b. Ali, Mahled b. Halid ve Muhammed b. Yahya, onlara Abdürrezzak, ona Mamer, ona İbn Tâvus, ona da babası (Tavus b. Keysan), ona da İbn Abbas şöyle rivayet etmiştir: "Muaviye, İbn Abbas'a 'Merve'de (sa'y bittikten sonra) Rasulullah'ın (sav) saçlarını bir bedevi makasıyla kısalttığımı bilmiyor musun?' dedi." [Hasan rivayetine "haccı esnasında" lafzını ilave etmiştir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Menâsik 24, /422

حَدَّثَنَا الْقَعْنَبِىُّ وَأَحْمَدُ بْنُ يُونُسَ قَالاَ حَدَّثَنَا مَالِكٌ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ "كُنْتُ أُطَيِّبُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لإِحْرَامِهِ قَبْلَ أَنْ يُحْرِمَ وَلإِحْلاَلِهِ قَبْلَ أَنْ يَطُوفَ بِالْبَيْتِ."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Menâsik 11, /407

حَدَّثَنَا أَبُو سَلَمَةَ مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا وُهَيْبٌ حَدَّثَنَا أَيُّوبُ عَنْ أَبِى قِلاَبَةَ عَنْ أَنَسٍ "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم بَاتَ بِهَا - يَعْنِى بِذِى الْحُلَيْفَةِ - حَتَّى أَصْبَحَ ثُمَّ رَكِبَ حَتَّى إِذَا اسْتَوَتْ بِهِ عَلَى الْبَيْدَاءِ حَمِدَ اللَّهَ وَسَبَّحَ وَكَبَّرَ ثُمَّ أَهَلَّ بِحَجٍّ وَعُمْرَةٍ وَأَهَلَّ النَّاسُ بِهِمَا فَلَمَّا قَدِمْنَا أَمَرَ النَّاسَ فَحَلُّوا حَتَّى إِذَا كَانَ يَوْمُ التَّرْوِيَةِ أَهَلُّوا بِالْحَجِّ وَنَحَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سَبْعَ بَدَنَاتٍ بِيَدِهِ قِيَامًا." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ الَّذِى تَفَرَّدَ بِهِ - يَعْنِى أَنَسًا - مِنْ هَذَا الْحَدِيثِ أَنَّهُ بَدَأَ بِالْحَمْدِ وَالتَّسْبِيحِ وَالتَّكْبِيرِ ثُمَّ أَهَلَّ بِالْحَجِّ.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Menâsik 24, /420

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَوْفٍ الطَّائِىُّ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ خَالِدٍ الْوَهْبِىُّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْحَاقَ عَنْ عِيسَى بْنِ مَعْقِلِ ابْنِ أُمِّ مَعْقِلٍ الأَسَدِىِّ - أَسَدُ خُزَيْمَةَ - حَدَّثَنِى يُوسُفُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَلاَمٍ عَنْ جَدَّتِهِ أُمِّ مَعْقِلٍ قَالَتْ لَمَّا حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حَجَّةَ الْوَدَاعِ وَكَانَ لَنَا جَمَلٌ فَجَعَلَهُ أَبُو مَعْقِلٍ فِى سَبِيلِ اللَّهِ وَأَصَابَنَا مَرَضٌ وَهَلَكَ أَبُو مَعْقِلٍ وَخَرَجَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ حَجِّهِ جِئْتُهُ فَقَالَ "يَا أُمَّ مَعْقِلٍ مَا مَنَعَكِ أَنْ تَخْرُجِى مَعَنَا." قَالَتْ لَقَدْ تَهَيَّأْنَا فَهَلَكَ أَبُو مَعْقِلٍ وَكَانَ لَنَا جَمَلٌ هُوَ الَّذِى نَحُجُّ عَلَيْهِ فَأَوْصَى بِهِ أَبُو مَعْقِلٍ فِى سَبِيلِ اللَّهِ . قَالَ "فَهَلاَّ خَرَجْتِ عَلَيْهِ فَإِنَّ الْحَجَّ فِى سَبِيلِ اللَّهِ فَأَمَّا إِذْ فَاتَتْكِ هَذِهِ الْحَجَّةُ مَعَنَا فَاعْتَمِرِى فِى رَمَضَانَ فَإِنَّهَا كَحَجَّةٍ." [فَكَانَتْ تَقُولُ الْحَجُّ حَجَّةٌ وَالْعُمْرَةُ عُمْرَةٌ وَقَدْ قَالَ هَذَا لِى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مَا أَدْرِى أَلِىَ خَاصَّةً.]

Bize Muhammed b. Avf et-Tâî, ona Ahmed b. Halid el-Vehbî, ona Muhammed b. İshak, ona İsa b. Ma'kil b. Ümmü Ma'kil el-Esedî, -Huzeyme kabilesinin Esed kolu-, ona Yusuf b. Abdullah b. Selam, ona da ninesi Ümmü Makil rivayet etmiştir: Hz. Peygamber Vedâ haccına çıkacağı sırada bizim bir tane devemiz vardı, onu da (kocam) Ebu Makil Allah yolunda vakfetmişti. O sırada biz hastalandık, Ebu Makil de öldü. Rasulullah (sav) hacdan dönünce, kendisine gittim. Bana "Ya Ümmü Makil, benimle yola çıkmaktan seni ne alıkoydu?" dedi. Ben biz hazırlanmıştık, ama (kocam) Ebu Makil öldü. Bizim de hacca gidebilecek bir devemiz vardı; Ebu Makil bana, onu Allah yolunda vakfettiğini vasiyet etmişti dedim. Rasulullah (sav); "Keşke o deve ile hacca gelseydin! Çünkü hac da Allah yolunda yapılan bir iştir. Ama bizimle bu haccı kaçırdın ise de Ramazan’da umre yap; çünkü o da hac gibidir" dedi. [Ümmü Makil dedi ki: Hac hacdır, umre de umredir. Fakat Rasulullah (sav) bana böyle söyledi; bu söz sadece bana mı aittir, bilemiyorum. ]

Açıklama: Bu rivayetle daha önce geçen rivayet, görünürde birbiriyle çelişir gibidir. Bu rivayette olayı Ümmü Makil anlatmakta, önceki rivayette geçen ve Hz. Peygamber’le yola çıkmadan yaptıkları görüşme ile ilgili kısım yer almamaktadır. Muhtemelen Hz. Peygamber henüz yola çıkmadan önce, önceki rivayette görüldüğü şekilde kendisiyle görüşmüşlerdi. Ama çok geçmeden Ebû Makil ölmüştü. Ümmü Makil de zaten yaşlı ve hasta bir kadındı, dolayısıyla o da hacca gidemedi. Hz. Peygamber hacdan dönünce, Ümmü Makil kendisini ziyarete gider, niçin hacca gidemediğini anlatır ve bunun yerine ne yapabileceğini sorar. Hz. Peygamber de Ramazan’da umre yapmasını tavsiye eder.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Menâsik 80, /461

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنِى نَافِعٌ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ "لاَ تُسَافِرُ الْمَرْأَةُ ثَلاَثًا إِلاَّ وَمَعَهَا ذُو مَحْرَمٍ."

Bize Ahmed b. Hanbel, ona Yahya b. Said, ona Ubeydullah, ona Nafi', ona da İbn Ömer (ra), Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Bir kadın beraberinde mahremi olmadan üç günlük yola çıkamaz."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Menâsik 2, /404

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ أَنَّ مُحَمَّدَ بْنَ جَعْفَرٍ حَدَّثَهُمْ عَنْ شُعْبَةَ عَنِ الْحَكَمِ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ قَالَ "هَذِهِ عُمْرَةٌ اسْتَمْتَعْنَا بِهَا فَمَنْ لَمْ يَكُنْ عِنْدَهُ هَدْىٌ فَلْيَحِلَّ الْحِلَّ كُلَّهُ وَقَدْ دَخَلَتِ الْعُمْرَةُ فِى الْحَجِّ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ هَذَا مُنْكَرٌ إِنَّمَا هُوَ قَوْلُ ابْنِ عَبَّاسٍ.]

Bize Osman b. Ebu Şeybe, ona Muhammed b. Cafer, ona Şu'be, ona Hakem, ona Mücahid, ona da İbn Abbas, Nebi'nin (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Bu bizim yaptığımız temettü haccı ile birlikte umredir. Kimin yanında kurbanlık hayvan (hedy) yoksa, ihramdan tamamen çıksın (İfrad Haccı yapsın). Çünkü umre, artık kıyamet gününe kadar hacca dahil olmuştur." [Ebu Davud der ki: Bu münker bir rivayettir. Çünkü bu (esas itibariyle) İbn Abbas'ın bir sözüdür.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Menâsik 23, /419

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ مَعِينٍ حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ يُوسُفَ عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ أَخْبَرَنِى عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِى يَزِيدَ أَنَّ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ طَارِقٍ أَخْبَرَهُ عَنْ أُمِّهِ: "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا جَازَ مَكَانًا مِنْ دَارِ يَعْلَى - نَسِيَهُ عُبَيْدُ اللَّهِ - اسْتَقْبَلَ الْبَيْتَ فَدَعَا."

Bize Yahya b. Main, ona Hişam b. Yusuf, ona İbn Cüreyc, ona Ubeydullah b. Ebu Yezid, ona Abdurrahman b. Tarık, ona da annesi şöyle nakletmiştir: "Rasülüllah (sav), Dâru Ya'lâ (Ya'la yurdu) bölgesini geçince -ravi Ubeydullah bu bölgenin adını unutmuştur- Kâbe'ye dönüp dua ederdi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Menâsik 86, /465

حَدَّثَنَا أَبُو كَامِلٍ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مُهَاجِرٍ عَنْ أَبِى بَكْرِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ أَخْبَرَنِى رَسُولُ مَرْوَانَ الَّذِى أَرْسَلَ إِلَى أُمِّ مَعْقِلٍ قَالَتْ كَانَ أَبُو مَعْقِلٍ حَاجًّا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَلَمَّا قَدِمَ قَالَتْ أُمُّ مَعْقِلٍ قَدْ عَلِمْتَ أَنَّ عَلَىَّ حَجَّةً فَانْطَلَقَا يَمْشِيَانِ حَتَّى دَخَلاَ عَلَيْهِ فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ عَلَىَّ حَجَّةً وَإِنَّ لأَبِى مَعْقِلٍ بَكْرًا . قَالَ أَبُو مَعْقِلٍ صَدَقَتْ جَعَلْتُهُ فِى سَبِيلِ اللَّهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "أَعْطِهَا فَلْتَحُجَّ عَلَيْهِ فَإِنَّهُ فِى سَبِيلِ اللَّهِ." فَأَعْطَاهَا الْبَكْرَ فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّى امْرَأَةٌ قَدْ كَبِرْتُ وَسَقِمْتُ فَهَلْ مِنْ عَمَلٍ يُجْزِئُ عَنِّى مِنْ حَجَّتِى قَالَ "عُمْرَةٌ فِى رَمَضَانَ تُجْزِئُ حَجَّةً."

Bize Ebu Kamil, ona Ebu Avane, ona İbrahim b. Muhacir, ona Ebu Bekir b. Abdurrahman, ona Mervân'ın Ümmü Makil'e gönderdiği elçisi demiştir ki: Ebu Makil, Hz. Peygamber’le birlikte hacca gitmeye karar vermişti. Ebu Makil eve gelince, (karısı) Ümmü Makil, biliyorsun ki, benim de hac yapmam gerekiyor dedi. Birlikte Hz. Peygamber'e gidip huzuruna çıktılar. Ümmü Makil, Ey Allah’ın Rasulü; benim haccetmem gerekiyor. Ebu Makil'in de genç bir devesi var dedi. Ebu Makil doğru söyledi, yalnız ben o deveyi Allah yolunda vakfetmiştim dedi. Rasulullah (sav) şöyle söyledi: "Deveyi karına ver, onunla haccetsin! Çünkü hac da Allah yolunda bir ibadettir." Bunun üzerine Ebu Makil, deveyi karısına verdi. O zaman Ümmü Makil, Ey Allah'ın Rasulü ben yaşlı ve hasta bir kadınım, acaba benim için hacca denk düşecek başka bir ibadet var mı? diye sordu. Rasulullah da (sav) "ramazan umresi hacca denktir," buyurdu.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Menâsik 80, /461

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ عَنْ عَامِرٍ الأَحْوَلِ عَنْ بَكْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ أَرَادَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم الْحَجَّ فَقَالَتِ امْرَأَةٌ لِزَوْجِهَا أَحِجَّنِى مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَلَى جَمَلِكَ . فَقَالَ مَا عِنْدِى مَا أُحِجُّكِ عَلَيْهِ . قَالَتْ أَحِجَّنِى عَلَى جَمَلِكَ فُلاَنٍ . قَالَ ذَاكَ حَبِيسٌ فِى سَبِيلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ . فَأَتَى رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ إِنَّ امْرَأَتِى تَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلاَمَ وَرَحْمَةَ اللَّهِ وَإِنَّهَا سَأَلَتْنِى الْحَجَّ مَعَكَ قَالَتْ أَحِجَّنِى مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم . فَقُلْتُ مَا عِنْدِى مَا أُحِجُّكِ عَلَيْهِ . فَقَالَتْ أَحِجَّنِى عَلَى جَمَلِكَ فُلاَنٍ . فَقُلْتُ ذَاكَ حَبِيسٌ فِى سَبِيلِ اللَّهِ . فَقَال "أَمَا إِنَّكَ لَوْ أَحْجَجْتَهَا عَلَيْهِ كَانَ فِى سَبِيلِ اللَّهِ." قَالَ وَإِنَّهَا أَمَرَتْنِى أَنْ أَسْأَلَكَ مَا يَعْدِلُ حَجَّةً مَعَكَ . فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "أَقْرِئْهَا السَّلاَمَ وَرَحْمَةَ اللَّهِ وَبَرَكَاتِهِ وَأَخْبِرْهَا أَنَّهَا تَعْدِلُ حَجَّةً مَعِى." يَعْنِى عُمْرَةً فِى رَمَضَانَ .

Bize Müsedded, ona Abdulvâris, ona Amir el-Ahvel, ona Bekir b. Abdullah, ona da İbn Abbas şöyle demiştir: "Rasulullah (sav) hacca gitmek istemişti. (Bunu duyan) bir kadın da kocasına 'Beni devene bindirerek Rasulullah (sav) ile hacca götür' dedi. Kocası da 'Bende seni hacca götürecek binek yok' diye karşılık verdi. Kadın 'falan devene bindir' dedi. Kocası 'O, Aziz ve Celil Allah yoluna vakfedilmiştir' dedi. Adam (daha sonra) Rasulullah'a (sav) geldi ve şöyle dedi: Karım, size Allah'ın selam ve rahmetini iletti. Benden (kendisini) sizinle hacca götürmemi isteyerek 'Beni Rasulullah (sav) ile hacca götür' dedi. Ben de 'Seni hacca götürecek binek yok' dedim. O 'Falan devene bindir' dedi. Ben de 'O Allah yolunda vakıftır' dedim. Bunun üzerine Peygamber (sav) 'Şayet sen onu, o devenle hacca gönderseydin, bu da Allah yolunda olmuş olurdu' buyurdu. Adam 'bir de karım bana, (sevap bakımından) sizinle hac yapmaya hangi amelin denk geleceğini sormamı istedi' dedi. Bunun üzerine Rasulullah (sav) 'Ona Allah'ın selam ve rahmetini ilet ve Ramazan'da yapılan umrenin, (sevap bakımından) benimle hac yapmaya denk geleceğini bildir' buyurdu."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Menâsik 80, /461