حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحِيمِ الْبَزَّازُ حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ بَحْرٍ الْقَطَّانُ حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ يُوسُفَ عَنْ مَعْمَرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ "أَنَّ امْرَأَةَ ثَابِتِ بْنِ قَيْسٍ اخْتَلَعَتْ مِنْهُ فَجَعَلَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم عِدَّتَهَا حَيْضَةً." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَهَذَا الْحَدِيثُ رَوَاهُ عَبْدُ الرَّزَّاقِ عَنْ مَعْمَرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم مُرْسَلاً.]

Bize Muhammed b. Abdurrahim el-Bezzâz, ona Ali b. Bahr el-Kattan, ona Hişam b. Yusuf, ona Mamer, ona Amr b. Müslim, ona İkrime, ona da İbn Abbas (ra) rivayet etmiştir: "Sabit b. Kays'ın karısı, hulu' yoluyla kocasından boşanmıştı, Hz. Peygamber (şav) onun iddetini bir hayz süresi olarak tayin etti." [Ebû Davud dedi ki: Abdurrezzak da bu hadisi Ma'mer, Amr b. Müslim ve İkrime senediyle Hz. Peygamber'den (sav) mürsel olarak rivayet etmiştir.]

Açıklama: Hulu’ kelimesi sözlükte soymak, soyunmak, çekip çıkarmak anlamlarına gelir. Terim olarak karşılığı ise, “kadının bir bedel karşılığında evlilik bağından kurtulması” demektir. Hulu’ konusunda karşılıklı anlaşmaya da muhâlaa denir. Kur'ân-ı Kerîm'de muhalaa yoluyla boşanmanın caiz olduğu zikredilmektedir (Bakara, 229). Kadın, kocasından aldığı mehri kendisine iade etmek suretiyle boşanmak isteyebilir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Talak 18, /517

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَعْمَرٍ حَدَّثَنَا أَبُو عَامِرٍ عَبْدُ الْمَلِكِ بْنُ عَمْرٍو حَدَّثَنَا أَبُو عَمْرٍو السَّدُوسِىُّ الْمَدِينِىُّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى بَكْرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ حَزْمٍ عَنْ عَمْرَةَ عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ حَبِيبَةَ بِنْتَ سَهْلٍ كَانَتْ عِنْدَ ثَابِتِ بْنِ قَيْسِ بْنِ شَمَّاسٍ فَضَرَبَهَا فَكَسَرَ بَعْضَهَا فَأَتَتْ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بَعْدَ الصُّبْحِ فَاشْتَكَتْهُ إِلَيْهِ فَدَعَا النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم ثَابِتًا فَقَالَ "خُذْ بَعْضَ مَالِهَا وَفَارِقْهَا." فَقَالَ وَيَصْلُحُ ذَلِكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ "نَعَمْ." قَالَ فَإِنِّى أَصْدَقْتُهَا حَدِيقَتَيْنِ وَهُمَا بِيَدِهَا فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم "خُذْهُمَا فَفَارِقْهَا." فَفَعَلَ .

Bize Muhammed b. Ma'mer, ona Ebu Âmir Abdülmelik b. Amr, ona Ebu Amr es-Sedusi el-Medînî, ona Abdullah b. Ebu Bekir b. Muhammed b. Amr b. Hazm, ona Amre, ona da Hz. Aişe (r.anha) rivayet etmiştir: Habibe bt. Sehl, Sabit b. Kays b. Şemmâs'ın nikâhlı eşi idi. Bir gün Sâbit onu dövmüş ve bir tarafını kırmış. Habibe sabah namazından sonra Hz. Peygamber'e gelip, kocasını şikâyet etti. Hz. Peygamber Sabit'i çağırttı ve kendisine, "ona verdiğin mehrin bir kısmını al ve ondan ayrıl!" dedi. Sabit; bu uygun olur mu Ey Allah’ın Rasulü? diye sorunca, Hz. Peygamber; "Evet, olur" buyurdu. Buna karşılık Sabit; Ben ona mehir olarak iki bahçe vermiştim, şu anda onlar onun elindedir dedi. Hz. Peygamber de "onları al ve kendisinden ayrıl!" buyurdu. Sabit de öyle yaptı.

Açıklama: Buradaki metinde "Bir tarafını kırdı" anlamına gelen cümlede "ba'dehâ" kelimesi zikredilmektedir. Ancak Ebû Davud'un matbu nüshasında bu kelime "nuğdehâ" şeklindedir. Nuğd lafzı, kürek kemiğinin başındaki kıkırdak anlamına gelir. Bu iki lafzın yazılışı aynıdır, sadece harflerin noktaları farklıdır. Nesaî'nin rivayetinde de "kolunu kırdı" şeklinde geçmektedir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Talak 18, /517

حَدَّثَنَا الْقَعْنَبِىُّ عَنْ مَالِكٍ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ "عِدَّةُ الْمُخْتَلِعَةِ حَيْضَةٌ." [ قال أبو داود: عدة المختلعة عدة المطلقة، قال أبو داود: والعمل عندنا على هذا هو]

Bize el-Ka'neb, ona Malik, ona Nafi', ona da İbn Ömer (ra) şöyle demiş: "Hulu' yapılan bir kadının iddeti bir hayız süresidir." [Ebû Davud dedi ki: Hulu' yoluyla boşanan kadının iddeti, talakla boşanan kadının iddeti gibidir. Bizde buna göre amel edilir.]

Açıklama: Kocasından hulu' yoluyla boşanan kadının beklemesi gereken iddet konusunda, rivayetlerde kesin bir netlik olmaması yüzünden fukaha arasında tartışmalıdır. Bazı âlimler bu konudaki bir hadisi esas alarak, bir hayız müddeti olduğunu söylemişler, buna mukabil bazıları onun da normal boşama gibi olduğunu, dolayısıyla iddet bekleme süresinin de normal boşanmalardaki gibi üç ay olduğunu söylemişlerdir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Talak 18, /517

حَدَّثَنَا الْقَعْنَبِىُّ عَنْ مَالِكٍ عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ عَنْ عَمْرَةَ بِنْتِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَعْدِ بْنِ زُرَارَةَ أَنَّهَا أَخْبَرَتْهُ عَنْ حَبِيبَةَ بِنْتِ سَهْلٍ الأَنْصَارِيَّةِ أَنَّهَا كَانَتْ تَحْتَ ثَابِتِ بْنِ قَيْسِ بْنِ شَمَّاسٍ وَأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم خَرَجَ إِلَى الصُّبْحِ فَوَجَدَ حَبِيبَةَ بِنْتَ سَهْلٍ عِنْدَ بَابِهِ فِى الْغَلَسِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "مَنْ هَذِهِ." فَقَالَتْ أَنَا حَبِيبَةُ بِنْتُ سَهْلٍ. قَالَ "مَا شَأْنُكِ." قَالَتْ لاَ أَنَا وَلاَ ثَابِتُ بْنُ قَيْسٍ . لِزَوْجِهَا فَلَمَّا جَاءَ ثَابِتُ بْنُ قَيْسٍ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "هَذِهِ حَبِيبَةُ بِنْتُ سَهْلٍ." وَذَكَرَتْ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ تَذْكُرَ وَقَالَتْ حَبِيبَةُ يَا رَسُولَ اللَّهِ كُلُّ مَا أَعْطَانِى عِنْدِى. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لِثَابِتِ بْنِ قَيْسٍ "خُذْ مِنْهَا." فَأَخَذَ مِنْهَا وَجَلَسَتْ هِىَ فِى أَهْلِهَا.

Bize el-Ka'neb, ona Malik, ona Yahyâ b. Saîd, ona Amre bt. Abdurrahman b. Sa'd b. Zürâre, ona da Kays b. Şemmâs'ın karısı Habibe bt. Sehl el-Ensâriyye'nin haber verdiğine göre; Rasulullah (sav) sabah namazına çıkınca, Habibe bt. Sehl'i alaca karanlıkta kapısının önünde bulmuş ve "kimdir o?" diye seslenmiş. O da ben Habibe bt. Sehl'im demiş. "Neyin var?" diye sorunca, artık kocam Sabit b. Kays ile bir arada olamayız dedi. Sonra Sabit b. Kays gelince, Hz. Peygamber ona "bak, bu (karın) Habibe!.. Yüce Allah’ın, anlatmasını istediği şeyleri bana anlattı" dedi. Habibe de Ey Allah'ın Rasulü, onun bana (mehir olarak) verdiklerinin hepsi yanımda dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber, Sabit b. Kays'a, "(Verdiklerini) ondan al!" buyurdu. Sabit onları aldı, kadın da kendi ailesinin yanına gitti.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Talak 18, /516

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ خَالِدٍ الْحَذَّاءِ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ مُغِيثًا كَانَ عَبْدًا فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ اشْفَعْ لِى إِلَيْهَا . فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "يَا بَرِيرَةُ اتَّقِى اللَّهَ فَإِنَّهُ زَوْجُكِ وَأَبُو وَلَدِكِ." فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَتَأْمُرُنِى بِذَلِكَ قَالَ "لاَ إِنَّمَا أَنَا شَافِعٌ." فَكَانَ دُمُوعُهُ تَسِيلُ عَلَى خَدِّهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لِلْعَبَّاسِ "أَلاَ تَعْجَبُ مِنْ حُبِّ مُغِيثٍ بَرِيرَةَ وَبُغْضِهَا إِيَّاهُ."

Bize Musa b. İsmail, ona Hammad, ona Halid el-Hazzâ, ona İkrime, ona da İbn Abbas (ra) rivayet etmiştir: Muğîs bir köle idi. Bir gün Hz. Peygamber'e gelerek; Ey Allahlın Rasulü, (karım Berire benden ayrılmak istiyor) benim için aracılık yapar mısın? dedi. Bunun üzerine Rasulullah (sav) Berîre'ye; "Ey Berîre, Allah'tan kork! Muğîs senin kocandır ve çocuğunun da babasıdır," dedi. Berîre de Ey Allah'ın Rasulü, bunu bana emrediyor musun? deyince, Hz. Peygamber; "Hayır, ben sadece bir aracıyım" cevabını verdi. Bunun üzerine Muğîs'in gözyaşları yanağına akmaya başladı. Rasulullah (sav) da İbn Abbas'a; "Muğîs'in Berîre'ye olan aşkına, Berîre'nin de Muğîs'e olan nefretine hayret etmez misin?" dedi.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Talak 19, /517

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا عَفَّانُ حَدَّثَنَا هَمَّامٌ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ زَوْجَ بَرِيرَةَ كَانَ عَبْدًا أَسْوَدَ يُسَمَّى مُغِيثًا فَخَيَّرَهَا - يَعْنِى النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم - وَأَمَرَهَا أَنْ تَعْتَدَّ."

Bize Osman b. Ebu Şeybe, ona Affân, ona Hemmâm, ona Katade, ona İkrime, ona da İbn Abbas (ra) rivayet etmiştir: "Berîre'nin kocası, Muğîs isimli siyah bir köleydi. Hz. Peygamber (sav) Berîre'yi (onunla evli kalıp kalmamakta) serbest bıraktı ve eğer ayrılacak olursa iddet beklemesini emretti."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Talak 19, /517

حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ يَحْيَى الْحَرَّانِىُّ حَدَّثَنِى مُحَمَّدٌ - يَعْنِى ابْنَ سَلَمَةَ - عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ وَعَنْ أَبَانَ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُجَاهِدٍ وَعَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ بَرِيرَةَ أُعْتِقَتْ وَهِىَ عِنْدَ مُغِيثٍ - عَبْدٍ لآلِ أَبِى أَحْمَدَ - فَخَيَّرَهَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَقَالَ لَهَا "إِنْ قَرِبَكِ فَلاَ خِيَارَ لَكِ."

Bize Abdulaziz b. Yahya el-Harrânî, ona Muhammed b. Seleme, ona Muhammed b. İshak, ona Ebu Cafer, ona Eban b. Salih, ona Mücahid, ona Hişam b. Urve, ona babası, ona da Hz. Aişe (r.anha) şöyle demiştir: Berîre, Ebu Ahmed ailesinin bir kölesi olan Muğîs'in karısı iken âzâd edilmişti. Bunun üzerine Rasulullah (sav) onu kocası hakkında muhayyer bıraktı ve kendisine; "kocan sana yaklaşacak olursa, muhayyerliğin kalmaz," buyurdu.

Açıklama: Bu rivâyet, kocası da köle olan bir câriye özgürlüğüne kavuştuğunda nikâhı feshedip etmemekte muhayyer olduğunu göstermektedir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Talak 21, /518

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا حُسَيْنُ بْنُ عَلِىٍّ وَالْوَلِيدُ بْنُ عُقْبَةَ عَنْ زَائِدَةَ عَنْ سِمَاكٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ "أَنَّ بَرِيرَةَ خَيَّرَهَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَكَانَ زَوْجُهَا عَبْدًا."

Bize Osman b. Ebu Şeybe, ona Hüseyin b. Ali ve el-Velîd b. Ukbe, onlara Zâide, ona Simak, ona Abdurrahman b. Kasım, ona babası, ona da Hz. Aişe (r.anha) şöyle demiştir: "Hz. Peygamber (sav), kocası köle olan Berîre'yi muhayyer bırakmıştır."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Talak 19, /518

حَدَّثَنَا ابْنُ كَثِيرٍ أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الأَسْوَدِ عَنْ عَائِشَةَ "أَنَّ زَوْجَ بَرِيرَةَ كَانَ حُرًّا حِينَ أُعْتِقَتْ وَأَنَّهَا خُيِّرَتْ فَقَالَتْ مَا أُحِبُّ أَنْ أَكُونَ مَعَهُ وَإِنَّ لِى كَذَا وَكَذَا."

Bize İbn Kesir, ona Süfyan, ona Mansur, ona İbrahim, ona el-Esved, ona da Hz. Aişe (r.anha) şöyle dedi: "Berîre âzâd edildiği zaman, kocası hür idi. Berîre muhayyer bırakıldığında, bana şu şu verilse bile yine de onunla birlikte olmayı istemem dedi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Talak 20, /518

حَدَّثَنَا زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ وَنَصْرُ بْنُ عَلِىٍّ قَالَ زُهَيْرٌ حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الْمَجِيدِ حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مَوْهَبٍ عَنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَائِشَةَ "أَنَّهَا أَرَادَتْ أَنْ تَعْتِقَ مَمْلُوكَيْنِ لَهَا زَوْجٌ قَالَ فَسَأَلَتِ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم عَنْ ذَلِكَ فَأَمَرَهَا أَنْ تَبْدَأَ بِالرَّجُلِ قَبْلَ الْمَرْأَةِ." [قَالَ نَصْرٌ أَخْبَرَنِى أَبُو عَلِىٍّ الْحَنَفِىُّ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ.]

Bize Züheyr b. Harb ve Nasr b. Ali, onlara Ubeydullah b. Abdulmecid, ona Ubeydullah b. Abdurrahman b. Mevheb, ona el-Kasım, ona da Hz. Aişe'nin (r.anha) haber verdiğine göre; "Aişe, birbiriyle evli olan iki kölesini âzâd etmek istemişti. Bu niyetini Hz. Peygamber'e (sav) sormuş, Rasulullah da (sav) ona, âzâd etmeye kadından önce erkekten başlamasını emretmişti." [(Bu hadisin ravilerinden) Nasr (b. Ali) dedi ki: Bu hadisi bana Ebu Ali el-Hanefî, Ubeydullah'tan nakletti.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Talak 22, /519