حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ عَنْ مَالِكٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دِينَارٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "أَلاَ كُلُّكُمْ رَاعٍ وَكُلُّكُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ فَالأَمِيرُ الَّذِى عَلَى النَّاسِ رَاعٍ عَلَيْهِمْ وَهُوَ مَسْئُولٌ عَنْهُمْ وَالرَّجُلُ رَاعٍ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ وَهُوَ مَسْئُولٌ عَنْهُمْ وَالْمَرْأَةُ رَاعِيَةٌ عَلَى بَيْتِ بَعْلِهَا وَوَلَدِهِ وَهِىَ مَسْئُولَةٌ عَنْهُمْ وَالَعَبْدُ رَاعٍ عَلَى مَالِ سَيِّدِهِ وَهُوَ مَسْئُولٌ عَنْهُ فَكُلُّكُمْ رَاعٍ وَكُلُّكُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ."

Bize Abdullah b. Mesleme, ona Malik (b. Enes), ona Abdullah b. Dinar, ona da Abdullah b. Ömer (ra), Rasulullah’ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Dikkatli olunuz hepiniz çobansınız ve hepiniz idareniz altındakilerden sorumlusunuz. Halkın başında bulunan yönetici bir çobandır ve emri altındakilerden sorumludur. Erkek ev halkı üzerinde bir çobandır ve eli altındakilerden sorumludur. Kadın kocasının evi ve çocuğu üzerinde bir çobandır ve bunlardan sorumludur. Köle efendisinin malı üzerinde bir çobandır ve o maldan sorumludur. Nihayetinde hepiniz çobansınız ve hepiniz idaresi altındakilerden sorumlusunuz."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 1, /682

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ عَاصِمٍ الأَحْوَلِ قَالَ سَمِعْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ يَقُولُ حَالَفَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بَيْنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالأَنْصَارِ فِى دَارِنَا. فَقِيلَ لَهُ أَلَيْسَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "لاَ حِلْفَ فِى الإِسْلاَمِ." فَقَالَ حَالَفَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بَيْنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالأَنْصَارِ فِى دَارِنَا. مَرَّتَيْنِ أَوْ ثَلاَثًا

Açıklama: Cahiliye döneminde üzerinde yapılan antlaşmaların geçerli olmadığını ifade eden "İslâm'da antlaşma yoktur" (Buhârî, Kefalet 1, Edeb, 77; Müslim, Fezailü's-sahâbe, 204, 206; Ebu Davud, Feraiz 17) hadisi, İslâm'ın menettiği Cahiliyede yapılagelen miras, başkalarıyla çatışmak ve baskı uygulamak gibi hususlardaki antlaşmalara yöneliktir. Yoksa kardeşlik ve din konularında yardımlaşmaya dair yapılan antlaşmaları İslâm ancak kuvvetlendirmiştir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 17, /680

حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَسْوَدَ الْعِجْلِىُّ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ آدَمَ حَدَّثَنَا شَرِيكٌ عَنْ جِبْرِيلَ بْنِ أَحْمَرَ أَبِى بَكْرٍ عَنِ ابْنِ بُرَيْدَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ مَاتَ رَجُلٌ مِنْ خُزَاعَةَ فَأُتِىَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم بِمِيرَاثِهِ فَقَالَ "الْتَمِسُوا لَهُ وَارِثًا أَوْ ذَا رَحِمٍ." فَلَمْ يَجِدُوا لَهُ وَارِثًا وَلاَ ذَا رَحِمٍ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "أَعْطُوهُ الْكُبْرَ مِنْ خُزَاعَةَ." [قَالَ يَحْيَى قَدْ سَمِعْتُهُ مَرَّةً يَقُولُ فِى هَذَا الْحَدِيثِ " انْظُرُوا أَكْبَرَ رَجُلٍ مِنْ خُزَاعَةَ "]

Bize Hüseyin b. Esved el-Iclî, ona Yahya b. Adem, ona Şerik, ona Cibril b. Ahmet Ebu Bekir, ona İbn Büreyde, ona da babasının naklettiğine göre Huzaa kabilesinden bir adam ölmüş ve mirası Hz. Peygamber'e (sav) getirilmişti. Bunun üzerine (Hz. Peygamber): "onun bir vârisini yahut da bir yakınını arayıp bulunuz" buyurdu. (Fakat sahabeler) Ona ait bir vâris veya bir akraba bulamadılar. Rasulullah da (sav): "bu mirası Huzaa'nın en yaşlısına veriniz" buyurdu. [(Ravi) Yahya dedi ki: Ben bu hadisi bir defasında da (şöyle) rivayet ettiğini işittim: "Huzaa kabilesinin en yaşlı adamını arayınız."]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 8, /676

حَدَّثَنَا مَنْصُورُ بْنُ أَبِى مُزَاحِمٍ حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ يَسْتَفْتُونَكَ فِى الْكَلاَلَةِ فَمَا الْكَلاَلَةُ قَالَ "تُجْزِيكَ آيَةُ الصَّيْفِ." [فَقُلْتُ لأَبِى إِسْحَاقَ هُوَ مَنْ مَاتَ وَلَمْ يَدَعْ وَلَدًا وَلاَ وَالِدًا قَالَ كَذَلِكَ ظَنُّوا أَنَّهُ كَذَلِكَ.]

Açıklama: Hattâbî, "yaz ayeti" tanımlaması hakkında şöyle demiştir: Kelâle hakkında muhtasar âyet kış aylarında nazil olmuştu. Daha sonra yaz döneminde Kelâle hakkında ayrıntılı bilgi verilen Nisâ süresinin son ayeti nazil oldu. Bu yüzden Hz. Peygamber bu son ayeti "yaz ayeti" olan isimlendirdi. Bk. Hattâbî, Meâlimü'sünen, IV, 93-94.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 3, /673

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ أَخْبَرَنَا هَمَّامٌ عَنْ قَتَادَةَ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ أَنَّ رَجُلاً أَتَى النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ إِنَّ ابْنَ ابْنِى مَاتَ فَمَا لِى مِنْ مِيرَاثِهِ فَقَالَ "لَكَ السُّدُسُ." فَلَمَّا أَدْبَرَ دَعَاهُ فَقَالَ "لَكَ سُدُسٌ آخَرُ." فَلَمَّا أَدْبَرَ دَعَاهُ فَقَالَ "إِنَّ السُّدُسَ الآخَرَ طُعْمَةٌ." [قَالَ قَتَادَةُ فَلَا يَدْرُونَ مَعَ أَيِّ شَيْءٍ وَرَّثَهُ، قَالَ: قَتَادَةُ أَقَلُّ شَيْءٍ وَرِثَ الْجَدُّ السُّدُسُ.]

Açıklama: Tîbî olayı şöyle açıklamıştır. Ölenin iki kızı ve hadiste zikredilen dedesi bulunmaktaydı. İki kızına mirasın üçte ikisi verildi. Kalan üçte bir yani altıda ikinin birini Hz. Peygamber (sav) dedeye vererek mirasta kendisine düşen payı gösterdi. İkinci altıda biri de asabe hakkı olarak yine dedeye verdi. Bir seferde ikisini de vermemesinin sebebi dedenin mirasının altıda bir olduğunu ifade etmek içindi. Diğer türlü verseydi dede kendi payının üçte bir olduğunu zannedebilirdi. (Avnu'l-Ma'bûd, VIII, 73-74)

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 6, /674

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِى حَكِيمٍ الْوَاسِطِىِّ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ بُرَيْدَةَ أَنَّ أَخَوَيْنِ اخْتَصَمَا إِلَى يَحْيَى بْنِ يَعْمَرَ يَهُودِىٌّ وَمُسْلِمٌ فَوَرَّثَ الْمُسْلِمَ مِنْهُمَا وَقَالَ حَدَّثَنِى أَبُو الأَسْوَدِ أَنَّ رَجُلاً حَدَّثَهُ أَنَّ مُعَاذًا حَدَّثَهُ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ "الإِسْلاَمُ يَزِيدُ وَلاَ يَنْقُصُ." فَوَرَّثَ الْمُسْلِمَ .

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 10, /677

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى حَدَّثَنَا شُعْبَةُ ح وَحَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا وَكِيعُ بْنُ الْجَرَّاحِ عَنْ سُفْيَانَ جَمِيعًا عَنِ ابْنِ الأَصْبَهَانِىِّ عَنْ مُجَاهِدِ بْنِ وَرْدَانَ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَائِشَةَ رضى الله عنها أَنَّ مَوْلًى لِلنَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم مَاتَ وَتَرَكَ شَيْئًا وَلَمْ يَدَعْ وَلَدًا وَلاَ حَمِيمًا فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم "أَعْطُوا مِيرَاثَهُ رَجُلاً مِنْ أَهْلِ قَرْيَتِهِ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَحَدِيثُ سُفْيَانَ أَتَمُّ.] [وَقَالَ مُسَدَّدٌ قَالَ فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم "هَا هُنَا أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ أَرْضِهِ." قَالُوا نَعَمْ. قَالَ "فَأَعْطُوهُ مِيرَاثَهُ."]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 8, /676

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِى حَكِيمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُرَيْدَةَ عَنْ يَحْيَى بْنِ يَعْمَرَ عَنْ أَبِى الأَسْوَدِ الدِّيلِىِّ "أَنَّ مُعَاذًا أُتِىَ بِمِيرَاثِ يَهُودِىٍّ وَارِثُهُ مُسْلِمٌ بِمَعْنَاهُ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 10, /677

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الصَّبَّاحِ الْبَزَّازُ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ أَخْبَرَنَا يُونُسُ وَمَنْصُورٌ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَمُرَةَ قَالَ قَالَ لِىَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم "يَا عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ سَمُرَةَ لاَ تَسْأَلِ الإِمَارَةَ فَإِنَّكَ إِذَا أُعْطِيتَهَا عَنْ مَسْأَلَةٍ وُكِلْتَ فِيهَا إِلَى نَفْسِكَ وَإِنْ أُعْطِيتَهَا عَنْ غَيْرِ مَسْأَلَةٍ أُعِنْتَ عَلَيْهَا."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 2, /682

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ صَالِحٍ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَعِيدٍ قَالَ كَانَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ يَقُولُ "الدِّيَةُ لِلْعَاقِلَةِ وَلاَ تَرِثُ الْمَرْأَةُ مِنْ دِيَةِ زَوْجِهَا شَيْئًا حَتَّى قَالَ لَهُ الضَّحَّاكُ بْنُ سُفْيَانَ كَتَبَ إِلَىَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنْ أُوَرِّثَ امْرَأَةَ أَشْيَمَ الضِّبَابِىِّ مِنْ دِيَةِ زَوْجِهَا. فَرَجَعَ عُمَرُ." [قَالَ أَحْمَدُ بْنُ صَالِحٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ بِهَذَا الْحَدِيثِ عَنْ مَعْمَرٍ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَعِيدٍ وَقَالَ فِيهِ وَكَانَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم اسْتَعْمَلَهُ عَلَى الأَعْرَابِ.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 18, /681