- حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُوسَى الرَّازِىُّ أَخْبَرَنَا عِيسَى حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى ذِئْبٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عَبَّاسٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ نِيَارٍ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَائِشَةَ رضى الله عَنْهَا "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم أُتِىَ بِظَبْيَةٍ فِيهَا خَرَزٌ فَقَسَمَهَا لِلْحُرَّةِ وَالأَمَةِ . قَالَتْ عَائِشَةُ كَانَ أَبِى رضى الله عنه يَقْسِمُ لِلْحُرِّ وَالْعَبْدِ."

Bize İbrahim b. Musa er-Râzî, ona İsa, ona İbn Ebu Zi'b, ona el-Kasım b. Abbas, ona Abdullah b. Niyâr, ona Urve , ona da Hz. Ayşe'nin (r.anha) şöyle anlattığını rivayet etti: "Hz. Peygamber'e (sav) içinde (kıymetli) boncuklar bulunan küçük bir kese getirildi de onu hür kadınlarla cariyeler arasında paylaştırdı. (Hz. Aişe dedi ki: Babam (Ebu Bekir) (fey'i yani gayri müslim tebaadan alınan cizye haraç ve arazi vergilerini) hür erkekler ile erkek köleler arasında bölüştürürdü."

Açıklama: Bedrüdin el-Aynî burada taksimin hür ve köleler arasında eşit olması gerekmez, gönüllerini alacak miktarda vermesi yeterlidir. Bedrüdin el-Aynî, Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed, Nuhabu'l-Efkârfi tenkihi'l-mebâni'l-ahyâr fi şerhi maani'l-asâr, thk. Ebû Temim Yasir b. İbrahim (Katar:Vüzaretü'l-evkâf ve'ş-şuni'l-İslamiyye, 1429/2008), 14/357.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 14, /687

حَدَّثَنَا سَهْلُ بْنُ بَكَّارٍ حَدَّثَنَا وُهَيْبُ بْنُ خَالِدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى عَنِ الْعَبَّاسِ السَّاعِدِىِّ - يَعْنِى ابْنَ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ - عَنْ أَبِى حُمَيْدٍ السَّاعِدِىِّ قَالَ غَزَوْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم تَبُوكَ فَلَمَّا أَتَى وَادِىَ الْقُرَى إِذَا امْرَأَةٌ فِى حَدِيقَةٍ لَهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لأَصْحَابِهِ "اخْرُصُوا." فَخَرَصَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَشَرَةَ أَوْسُقٍ فَقَالَ لِلْمَرْأَةِ "أَحْصِى مَا يَخْرُجُ مِنْهَا." فَأَتَيْنَا تَبُوكَ فَأَهْدَى مَلِكُ أَيْلَةَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بَغْلَةً بَيْضَاءَ وَكَسَاهُ بُرْدَةً وَكَتَبَ لَهُ - يَعْنِى - بِبَحْرِهِ . قَالَ فَلَمَّا أَتَيْنَا وَادِىَ الْقُرَى قَالَ لِلْمَرْأَةِ "كَمْ كَانَ فِى حَدِيقَتِكِ." قَالَتْ عَشَرَةَ أَوْسُقٍ خَرْصَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم . فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "إِنِّى مُتَعَجِّلٌ إِلَى الْمَدِينَةِ فَمَنْ أَرَادَ مِنْكُمْ أَنْ يَتَعَجَّلَ مَعِى فَلْيَتَعَجَّلْ."

Bize Sehl b. Bekkâr, ona Vüheyb b. Hâlid, ona Amr b. Yahya, ona İbn Sehl b. Sa'd el-Abbas es-Sâ'îdî, Ebu Humeyd es-Sâîdî’nin şöyle anlattığını rivayet etti: Hz. Peygamber (sav) ile Tebük savaşına çıkmıştım. Hz. Peygamber (sav) Vadilkurâ’ya geldiği zaman bahçesinde (duran) bir kadınla karşılaştı. Bunun üzerine sahabelerine (Bu kadının bahçesinden çıkacak hurmanın miktarını) "tahmin edin" (bakalım) buyurdu ve kendisi (onu) on vesk (bir vesk: 122 kg. olarak) tahmin etti, kadına da buradan çıkacak olan (hurma miktarını) ölçüp tespit et dedi. Sonra (yola koyulduk ve) Tebük’e geldik. (Orada) Eyle hükümdarı Hz. Peygamber'e (sav) beyaz bir katır hediye etti. Hz. Peygamber (sav) de o hükümdara bir cübbe giydirdi. Ve O'na yani memleketi (halkı)na (cizye karşılığında eski topraklarında kalacaklarına dair bir eman) yaz (dır)dı. (Bu seferden dönüşümüz esnasında) Vadilkurâ’ya geldiğimizde (Hz. Peygamber daha önce bahçesinde rastlamış olduğumuz) kadına "bahçende ne kadar (hurma) oldu?" diye sordu. (Kadın) da on vesk dedi. (Yani) Hz. Peygamber'in (sav) tahmini (ni söyledi). Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) "ben Medine’ye (gitmekte) acele ediyorum. Benimle acele (Medine'ye gitmek) isteyen acele etsin" buyurdu.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 37, /719

حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ الصَّبَّاحِ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ - يَعْنِى ابْنَ عَبْدِ الْكَرِيمِ - حَدَّثَنِى إِبْرَاهِيمُ - يَعْنِى ابْنَ عَقِيلِ بْنِ مُنَبِّهٍ - عَنْ أَبِيهِ عَنْ وَهْبٍ قَالَ سَأَلْتُ جَابِرًا عَنْ شَأْنِ ثَقِيفٍ إِذْ بَايَعَتْ قَالَ اشْتَرَطَتْ عَلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَنْ لاَ صَدَقَةَ عَلَيْهَا وَلاَ جِهَادَ وَأَنَّهُ سَمِعَ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم بَعْدَ ذَلِكَ يَقُولُ "سَيَتَصَدَّقُونَ وَيُجَاهِدُونَ إِذَا أَسْلَمُوا."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 26, /707

حَدَّثَنَا ابْنُ السَّرْحِ وَابْنُ أَبِى خَلَفٍ - لَفْظُهُ - قَالاَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ أَبِى حُمَيْدٍ السَّاعِدِىِّ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم اسْتَعْمَلَ رَجُلاً مِنَ الأَزْدِ يُقَالُ لَهُ ابْنُ اللُّتْبِيَّةِ - قَالَ ابْنُ السَّرْحِ ابْنُ الأُتْبِيَّةِ - عَلَى الصَّدَقَةِ فَجَاءَ فَقَالَ هَذَا لَكُمْ وَهَذَا أُهْدِىَ لِى. فَقَامَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم عَلَى الْمِنْبَرِ فَحَمِدَ اللَّهَ وَأَثْنَى عَلَيْهِ وَقَالَ: "مَا بَالُ الْعَامِلِ نَبْعَثُهُ فَيَجِىءُ فَيَقُولُ هَذَا لَكُمْ وَهَذَا أُهْدِىَ لِى. أَلاَّ جَلَسَ فِى بَيْتِ أُمِّهِ أَوْ أَبِيهِ فَيَنْظُرَ أَيُهْدَى لَهُ أَمْ لاَ لاَ يَأْتِى أَحَدٌ مِنْكُمْ بِشَىْءٍ مِنْ ذَلِكَ إِلاَّ جَاءَ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنْ كَانَ بَعِيرًا فَلَهُ رُغَاءٌ أَوْ بَقَرَةً فَلَهَا خُوَارٌ أَوْ شَاةً تَيْعَرُ." ثُمَّ رَفَعَ يَدَيْهِ حَتَّى رَأَيْنَا عُفْرَةَ إِبْطَيْهِ ثُمَّ قَالَ: "اللَّهُمَّ هَلْ بَلَّغْتُ اللَّهُمَّ هَلْ بَلَّغْتُ."

Bize İbnü's-Serh ve İbn Ebu Halef, onlara Süfyan, ona Zührî, ona Urve, Ebu Humeyd es-Sâ'îdî’nin şöyle anlattığını rivayet etti: Hz. Peygamber (sav) Ezd kabilesinden İbnü'l-Lutbiyye adında bir adamı zekât memuru olarak tayin etmişti -ki İbnü's-Serh (bu zatın isminin) İbnü'l-Utbiyye olduğunu söylemiştir.- Bir süre sonra (adam zekât toplama işini bitirip) geldi ve 'Şu (mallar) sizindir, şu (mallar da) bana hediye edildi' dedi. Bunun üzerine Hz. PeygambDevlet me'murunun görevi sebebi ile hediye alması hesaba sebep olacak bir husus olduğu rivayetten anlaşılandır. Devletin belirlediği miktarı devlet adına almalıdır. Bunun dışında hediyeler alması bu görev sebebi ile olursa caiz değildir. Bu bir açıdan görevini suistimale açık bir konu olması sebebiyle bu yolla alınan mal haramdır.Bunu yapan me'mur devlet malından çalmış olup haindir. Bkz. İbn Raslan el-Makdisî, Ahmed b. Hüseyn b. Ali,Şerhü Sünen-i Ebî Dâvûd, Thk. Halid er-Rabat işrafında bir Komisyon (Mısır: Dâru'l-fellahnlil bahsi'l-ilmi ve't-türâs, 1437/2016), 12/558.er (sav) minbere çıkıp Allah’a hamd u sena ettikten sonra (şöyle) dedi: "Bu memura ne oluyor, adamı (göreve) gönderiyoruz geliyor ve bu sizin bu da bana hediye edildi diyor. Annesinin veya babasının evinde olsaydı da (bir) baksaydı, kendisine bir hediye verilir miydi, yoksa verilmez miydi? Sizden zekât mallarından (haksız yere) bir şey alan kıyamet gününde, o malı da (omuzunda) getirir. Eğer o mal deve ise onun inleyip bağırması, inekse böğürmesi, koyunsa acı bir melemesi vardır." Hz. Peygamber (sav) sonra ellerini kaldırdı. Hatta biz koltuk altlarının bozumtırak rengini gördük. Sonra şöyle dedi: "Allah'ım tebliğ ettim mi? Allah'ım tebliğ ettim mi?"

Açıklama: Devlet me'murunun görevi sebebi ile hediye alması hesaba sebep olacak bir husus olduğu rivayetten anlaşılandır. Devletin belirlediği miktarı devlet adına almalıdır. Bunun dışında hediyeler alması bu görev sebebi ile olursa caiz değildir. Bu bir açıdan görevini suistimale açık bir konu olması sebebiyle bu yolla alınan mal haramdır.Bunu yapan me'mur devlet malından çalmış olup haindir. Bkz. İbn Raslan el-Makdisî, Ahmed b. Hüseyn b. Ali,Şerhü Sünen-i Ebî Dâvûd, Thk. Halid er-Rabat işrafında bir Komisyon (Mısır: Dâru'l-fellahnlil bahsi'l-ilmi ve't-türâs, 1437/2016), 12/558. Diğer varyantlar: M004739; M004740; B002597; B006636; B006979; B007174; B007197;DM001711; DM002535; D002946.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 11, /685

حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ الطَّيَالِسِىُّ حَدَّثَنَا لَيْثٌ عَنْ بُكَيْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الأَشَجِّ عَنْ بُسْرِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ ابْنِ السَّاعِدِىِّ قَالَ "اسْتَعْمَلَنِى عُمَرُ عَلَى الصَّدَقَةِ فَلَمَّا فَرَغْتُ أَمَرَ لِى بِعُمَالَةٍ فَقُلْتُ إِنَّمَا عَمِلْتُ لِلَّهِ. قَالَ خُذْ مَا أُعْطِيتَ فَإِنِّى قَدْ عَمِلْتُ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَعَمَّلَنِى."

Bize Ebu Velid et-Tayâlîsî, ona Leys, ona Bükeyr b. Abdullah b. el-Eşec, ona Büsr b. Said İbnü's-Sa'dî'nin şöyle anlattığını rivayet etti: "Ömer (ra) beni zekât toplamak üzere görevlendirmişti. İşimi bitirince bana ücret verilmesini emretti. Bunun üzerine ona ben bu işi Allah rızası için yaptım dedim. O da bana şöyle dedi: Sana verileni al, zira ben de Hz. Peygamber (sav) döneminde (bu işte) çalıştım. Bana ücret verdi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 10, /685

حَدَّثَنَا هَنَّادُ بْنُ السَّرِىِّ عَنْ أَبِى أُسَامَةَ عَنْ مُجَالِدٍ عَنِ الشَّعْبِىِّ عَنْ عَامِرِ بْنِ شَهْرٍ قَالَ خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَتْ لِى هَمْدَانُ هَلْ أَنْتَ آتٍ هَذَا الرَّجُلَ وَمُرْتَادٌ لَنَا فَإِنْ رَضِيتَ لَنَا شَيْئًا قَبِلْنَاهُ وَإِنْ كَرِهْتَ شَيْئًا كَرِهْنَاهُ قُلْتُ نَعَمْ. فَجِئْتُ حَتَّى قَدِمْتُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَرَضِيتُ أَمْرَهُ وَأَسْلَمَ قَوْمِى وَكَتَبَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم هَذَا الْكِتَابَ إِلَى عُمَيْرٍ ذِى مَرَّانَ قَالَ وَبَعَثَ مَالِكَ بْنَ مِرَارَةَ الرَّهَاوِىَّ إِلَى الْيَمَنِ جَمِيعًا فَأَسْلَمَ عَكٌّ ذُو خَيْوَانَ. قَالَ فَقِيلَ لِعَكٍّ انْطَلِقْ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَخُذْ مِنْهُ الأَمَانَ عَلَى قَرْيَتِكَ وَمَالِكَ فَقَدِمَ وَكَتَبَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ مِنْ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ لِعَكٍّ ذِى خَيْوَانَ إِنْ كَانَ صَادِقًا فِى أَرْضِهِ وَمَالِهِ وَرَقِيقِهِ فَلَهُ الأَمَانُ وَذِمَّةُ اللَّهِ وَذِمَّةُ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ." وَكَتَبَ خَالِدُ بْنُ سَعِيدِ بْنِ الْعَاصِ .

Bize Hennâd b. Serî, ona Ebu Üsame, ona Mücalid, ona Şa'bî, ona da Amir b. Şehr (el-Hemdani) şöyle demiştir: "Rasulullah (sav), peygamber olarak ortaya çıkınca Hemdân ahalisi, bana 'Şu peygamber olduğunu söyleyen adama gidip de bizim için bilgi getirmek üzere öncü olur musun? Eğer bizim için bir şeyleri uygun görürsen onu kabul ederiz. Bir şeyleri de uygun görmezsen onu biz de uygun görmeyiz' dediler. Onlara 'Evet (giderim)' dedim ve gidip Rasulullah'ın huzuruna vardım. Onun dinini beğendim. Ardından kavmim de Müslüman oldu. Bunun üzerine Rasulullah (sav), Umeyr Zû Merrân’a bu yazıyı yazıp gönderdi. Amir b. Şehr der ki: Rasulullah (sav) Malik b. Mirâre er-Rahâvî’yi tüm Yemen halkına elçi olarak gönderdi. Bilahare Akk Zû Hayvân da Müslüman oldu. Akk Zû Hayvân’a 'Rasulullah’a (sav) git ve kendisinden köyün ve malların için emân al' denildi. O da Rasulullah’a (sav) geldi. Rasulullah (sav) ona 'Bismillâhirrahmânirrahîm. Allah’ın Rasulü Muhammed’den Akk Zû Hayvân’a. Eğer toprakları, malları ve köleleri konusunda doğru söylüyorsa emân, Allah’ın ve Allah’ın Rasulü Muhammed’in ahdi kendisinindir' yazdı. Bu emanı, Halid b. Saîd b. Âs yazıya geçirdi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 27, /708

حَدَّثَنَا دَاوُدُ بْنُ مُعَاذٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ ح وَحَدَّثَنَا يَعْقُوبُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ - الْمَعْنَى - قَالَ حَدَّثَنَا ابْنُ عُلَيَّةَ عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ صُهَيْبٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ جُمِعَ السَّبْىُ - يَعْنِى بِخَيْبَرَ - فَجَاءَ دِحْيَةُ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَعْطِنِى جَارِيَةً مِنَ السَّبْىِ. قَالَ "اذْهَبْ فَخُذْ جَارِيَةً." فَأَخَذَ صَفِيَّةَ بِنْتَ حُيَىٍّ فَجَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ يَا نَبِىَّ اللَّهِ أَعْطَيْتَ دِحْيَةَ - قَالَ يَعْقُوبُ - صَفِيَّةَ بِنْتَ حُيَىٍّ سَيِّدَةَ قُرَيْظَةَ وَالنَّضِيرِ - ثُمَّ اتَّفَقَا - مَا تَصْلُحُ إِلاَّ لَكَ. قَالَ ادْعُوهُ بِهَا. فَلَمَّا نَظَرَ إِلَيْهَا النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم قَالَ لَهُ "خُذْ جَارِيَةً مِنَ السَّبْىِ غَيْرَهَا." وَإِنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم أَعْتَقَهَا وَتَزَوَّجَهَا.

Bize Davud b. Muaz, ona Abdulvâris; (T) Bize Yakub b. İbrahim, -mana olarak-, ona İbn Uleyye, ona Abdülaziz b. Suheyb, ona da Enes şöyle demiştir: "Hayber'de esirler toplanınca Dıhye gelip 'Ey Allah'ın Rasulü! Bana esirlerden bir cariye ver' dedi. Hz. Peygamber (sav) 'gidip bir cariye al' buyurdu. Bunun üzerine Dıhye esirler arasından Safiyye bt. Huyey'i aldı. Bir adam Hz. Peygamber'e (sav) gelip 'Ey Allah’ın Resulü! Dıhye'ye Kureyza ve Nadîr kabilelerinin eşrafından olan [-Bu ifade Yakuba ait-] Safiyye bt. Huyey'i mi verdin? O ancak sana yaraşır' dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) 'onu, o cariye ile birlikte çağırın' buyurdu, Safiye'yi görünce Dihye'ye 'sen esirlerden kendine başka bir cariye al' dedi ve Safiye'yi azat edip onunla evlendi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 21, /700

حَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْمَخْزُومِىُّ "مَا لَمْ تَنَلْهُ أَخْفَافُ الإِبِلِ." يَعْنِى أَنَّ الإِبِلَ تَأْكُلُ مُنْتَهَى رُءُوسِهَا وَيُحْمَى مَا فَوْقَهُ.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 36, /716

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ وَأَبِى سَلَمَةَ سَمِعَا أَبَا هُرَيْرَةَ يُحَدِّثُ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ "فِى الرِّكَازِ الْخُمُسُ."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 40, /720

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ دَاوُدَ الْمَهْرِىُّ أَخْبَرَنَا ابْنُ وَهْبٍ حَدَّثَنِى سَبْرَةُ بْنُ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ الرَّبِيعِ الْجُهَنِىُّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم نَزَلَ فِى مَوْضِعِ الْمَسْجِدِ تَحْتَ دَوْمَةٍ فَأَقَامَ ثَلاَثًا ثُمَّ خَرَجَ إِلَى تَبُوكَ وَإِنَّ جُهَيْنَةَ لَحِقُوهُ بِالرَّحْبَةِ فَقَالَ لَهُمْ "مَنْ أَهْلُ ذِى الْمَرْوَةِ." فَقَالُوا بَنُو رِفَاعَةَ مِنْ جُهَيْنَةَ. فَقَالَ "قَدْ أَقْطَعْتُهَا لِبَنِى رِفَاعَةَ." فَاقْتَسَمُوهَا فَمِنْهُمْ مَنْ بَاعَ وَمِنْهُمْ مَنْ أَمْسَكَ فَعَمِلَ. [ثُمَّ سَأَلْتُ أَبَاهُ عَبْدَ الْعَزِيزِ عَنْ هَذَا الْحَدِيثِ فَحَدَّثَنِى بِبَعْضِهِ وَلَمْ يُحَدِّثْنِى بِهِ كُلِّهِ.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Harâc ve'l-fey' ve'l-imâre 36, /717