أبخل الناس من بخل بالسلام

İnsanların en cimrisi, selamda cimrilik edendir (selamını esirgeyendir).

Açıklama: Buhari, el-Edebü'l-Müfred'de [EM001015], İbn Ca'd el-Cevheri, Müsned-i İbn Ca'd'da [İCM002757] ve İbn Hibban, Sahih-i İbn Hibban'da [İHS004498] metni Ebu Hureyre'nin sözü olarak rivayet etmişlerdir. cimrilik benzetmesiyle, selamın yaygınlaştırılmasını hedefleyen muhtasar ve müfit bir beyandır.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ Harfu'l-Hemze mea'l-bâi'l-muvahhade 30, 1/23

"ابدأ بنفسك فتصدق عليها، فإن فضل شيء فلأهلك، فإن فضل شيء عن أهلك فلذي قرابتك، فإن فضل شيء عن ذي قرابتك فهكذا وهكذا"

"Önce kendinden başla ve gerekli harcamayı yap. Eğer artacak olursa, o ailenindir. Eğer ailenden de bir şeyler arta kalırsa, o akrabalarınındır. Şayet akrabalarından da bir şey artacak olursa, şöyle, şöyle yap."

Açıklama: Hz. Peygamber, Beni Uzre kabilesinden bir adamın, kölesini (ölümünden sonra tahakkuk etmek üzere) azlettiğini duyunca, adama "Senin o kölenin mülkiyetinden başka malın var mı?" diye sordu. Adam 'Hayır' dedi. Bunun üzerine Rasulullah (sav): "Bu köleyi benden kim satın alır?" diye ashabına sordu. Nuaym b. Abdullah el-Adevî onu, sekiz yüz dirheme satın aldı ve parayı Rasulullah'a getirdi. Hz. Peygamber (sav) onu adama verdi ve "Bunu öncelikle kendi ihtiyaçların için harca. Eğer bir şey artarsa, ailene; ailenin ihtiyaçlarından sonra bir şey artarsa akrabalarına; akrabalarına harcadıktan sonra artan olursa da bu şekilde harca" buyurdu. Yani O (sav) önünde, sağında, solunda (yani çevrende) muhtaç kim varsa (onlara harca) diyordu. Bu rivayeti, Müslim, Sahîh-i Müslim'de [M002313], [M002313-2], İbn Hibban, Sahih-i İbn Hibban'da [İHS003339], Nesai, Sünen-i Nesâî'de [N002547][N004656] nakletmişlerdir. Bu uygulamasıyla Hz. Peygamber, infak kültürünü inşa etmiş, itidali, hakkı korumayı ve desteğine muhtaç olan insanların mağdur bırakılmaması gerektiğini öğretmiştir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ Harfu'l-Hemze mea'l-bâi'l-muvahhade 33, 1/23

"أبدِ المودة لمن وادك؛ فإنها أثبت"

"Seni içtenlikle sevene sevgi göster. Çünkü bu daha kalıcıdır."

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ Harfu'l-Hemze mea'l-bâi'l-muvahhade 34, 1/24

أبغض الخلق إلى الله تعالى من كانت ثيابه ثياب الأنبياء، وعمله عمل الجبارين

Allah Teâlâ'nın en buğzettiği kişi, peygamberlerin kıyafetine bürünen ama ameli zalimlerin ameli gibi olan kimsedir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ Harfu'l-Hemze mea'l-bâi'l-muvahhade 38, 1/28

ابدأ بمن تعول

(Yardım ve iyilik etmeye) geçimini üstlendiklerinden başla.

Açıklama: Taberânî bu hadisi bu lafızla Hakîm b. Hizâm’dan; Buhârî ve Müslim ise Ebû Hureyre’den “وَابْدَأْ بِمَنْ تَعُولُ/vebde’ bi-men teûlü” lafzıyla rivayet etmişlerdir. Sahîh-i Buhârî, Sahîh-i Buhârî'de [B001426][B001427], Beyhaki, Sünen-i Kebir'de [BS15807],[BS15808], Ebu Davud, Sünen-i Ebu Davud'da [D001677], Müslim, Sahîh-i Müslim'de [M002386], [M002388] rivayetin tam halini rivayet etmişlerdir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ Harfu'l-Hemze mea'l-bâi'l-muvahhade 31, 1/23

ابدءوا بما بدأ الله به

Allah’ın başladığı yerden başlayın.

Açıklama: Burada (sa’yde) Safa’dan başlamayı kastetmektedir. Buna göre Safa ile Merve arasındaki sa’yde Safa’ya öncelik verilmesi şarttır. Nesai, Sünen-i Nesâî'de [N002965],Darekutni, Sünen-i Darekutni'de [DK002579], Darekutni, Sünen-i Darekutni'de [DK002580] Nesai, Sünen-i Kübra'da [NS003954] farklı lafızlarla rivayet etmişlerdir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ Harfu'l-Hemze mea'l-bâi'l-muvahhade 32, 1/23

أبردوا بالطعام؛ فإن الطعام الحار غير ذي بركة

Yemeği soğutun; zira sıcak yemek, bereketsizdir.

Açıklama: es-Sehavi, el-Mekâsidü'l-hasene'de [SMH000009] bu rivayete yer vermiştir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ Harfu'l-Hemze mea'l-bâi'l-muvahhade 36, 1/27

أبردوا بالظهر؛ فإن شدة الحر من فيح جهنم

Öğle namazını serin vakte erteleyin. Zira sıcağın şiddeti, cehennemin kaynamasındandır

Açıklama: Suyûtî de el-Câmiu’l-kebîr’inde bunu farklı lafızlarla ve çeşitli kanallardan rivayet etmiştir. Buhari, Sahîh-i Buhârî'de [B000538], Nesai, Sünen-i Nesâî'de [N000502], Ahmed b. Hanbel, Müsned-i Ahmed'de [HM008887] ve Ahmed b. Hanbel, Müsned-i Ahmed'de [HM010814] rivayet etmiştir

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ Harfu'l-Hemze mea'l-bâi'l-muvahhade 37, 1/28

الأبدال في هذه الأمة ثلاثون مثل إبراهيم خليل الرحمن، كلما مات رجل أبدل الله مكانه رجلًا

Bu ümmet içerisinde Halîlu’r-Rahmân İbrahim gibi olan abdâlların sayısı otuzdur. İçlerinden bir adam ölünce, Allah onun yerine (başka) bir adam koyar.

Açıklama: Ahmed b. Hanbel’in aynı sahâbîden naklettiği diğer bir rivayetin lafzı ise “Bu ümmette abdâllar, yürekleri Halîlu’r-Rahmân İbrahim’in yüreği gibi olan otuz adamdır” şeklinde başlayıp baştaki rivayetin lafzı gibi devam etmektedir. Ahmed b. Hanbel, Müsned-i Ahmed'de [HM023131] farklı bir içerikle rivayet etmiştir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ Harfu'l-Hemze mea'l-bâi'l-muvahhade 35, 1/25

أبغض الحلال إلى الله الطلاق

Allah katındaki en sevimsiz helâl, talak (boşanma)dır.

Açıklama: Beyhaki, Sünen-i Kebir'de [BS15004], İbn Mâce, Sünen-i İbn Mâce'de [İM002018] ve Muhammed b. Abdurrahman es-Sehavi, el-Mekâsidü'l-hasene fî beyâni kesîrin mine'l-ehâd'de [SMH000010] rivayet etmiştir. İbn Hacer, Fethu’l-bârî'de [İF9/362] ve Nevevi, Müslim Şerhi'nde [ŞN10/61] farklı bir içerikle rivayet etmiştir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ Harfu'l-Hemze mea'l-bâi'l-muvahhade 39, 1/28