حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مَنِيعٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْمُبَارَكِ أَخْبَرَنَا يُونُسُ بْنُ يَزِيدَ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ أُبَىِّ بْنِ كَعْبٍ قَالَ: "إِنَّمَا كَانَ الْمَاءُ، مِنَ الْمَاءِ، رُخْصَةً فِى أَوَّلِ الإِسْلاَمِ ثُمَّ نُهِىَ عَنْهَا."

Bize Ahmed b. Menî', ona Abdullah b. Mübarek, ona Yunus b. Yezid, ona ez-Zührî, ona da Sehl b. Sa'd, Übey b. Ka'b'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "(Hz. Peygamber'in dile getirdiği) 'Su (gusül abdesti almak), ancak sudan(meninin çıkmasından) dolayı gerekli olur' hükmü, İslam'ın ilk dönemlerinde (müminlere verilmiş) bir ruhsat idi. Daha sonra bu (Hz. Peygamber tarafından) yasaklandı."

Açıklama: "Su, sudandır" ile kastedilen cünüplük olduğunda gusül abdesti alınması gerektiğidir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 81, 1/183

حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عُمَرَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا أَرَادَ أَنْ يَغْتَسِلَ مِنَ الْجَنَابَةِ، بَدَأَ فَغَسَلَ يَدَيْهِ قَبْلَ أَنْ يُدْخِلَهُمَا الإِنَاءَ. ثُمَّ غَسَلَ فَرْجَهُ، وَيَتَوَضَّأُ وُضُوءَهُ لِلصَّلاَةِ، ثُمَّ يُشَرِّبُ شَعْرَهُ الْمَاءَ، ثُمَّ يَحْثِى عَلَى رَأْسِهِ ثَلاَثَ حَثَيَاتٍ." [قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ. وَهُوَ الَّذِى اخْتَارَهُ أَهْلُ الْعِلْمِ فِى الْغُسْلِ مِنَ الْجَنَابَةِ؛ أَنَّهُ يَتَوَضَّأُ وُضُوءَهُ لِلصَّلاَةِ، ثُمَّ يُفْرِغُ عَلَى رَأْسِهِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ، ثُمَّ يُفِيضُ الْمَاءَ عَلَى سَائِرِ جَسَدِهِ، ثُمَّ يَغْسِلُ قَدَمَيْهِ. وَالْعَمَلُ عَلَى هَذَا عِنْدَ أَهْلِ الْعِلْمِ. وَقَالُوا، ’إِنِ انْغَمَسَ الْجُنُبُ فِى الْمَاءِ، وَلَمْ يَتَوَضَّأْ، أَجْزَأَهُ.’ وَهُوَ قَوْلُ الشَّافِعِىِّ، وَأَحْمَدَ، وَإِسْحَاقَ.]

Bize İbn Ebu Ömer, ona Süfyan b. Uyeyne, ona Hişam b. Urve, ona da babası (Urve b. Zübeyr), Aişe'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) cünüplük sebebiyle gusül abdesti alacağı zaman, ellerini su kabına sokmadan önce onları yıkar, sonra da avret mahallini yıkar ve namaz abdesti gibi abdest alırdı. Sonra su iyice saçlarının diplerine ulaşıncaya kadar başını yıkar, ardından başından aşağı üç kere avuç dolusu su dökerdi." [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu, hasen-sahih bir hadistir. Âlimlerin cünüplük sebebiyle yıkanma konusunda tercih ettikleri hadis budur. Buna göre, kişi namaz abdesti gibi abdest alır, sonra başına üç defa su döker, ardından da suyu tüm vücuduna ulaştırır. En sonunda da ayaklarını yıkar. İlim adamlarıbu hadise göre hüküm vermiş ve şöyle demişlerdir: 'Cünüp olan kişi, abdest almadan suya dalar çıkarsa, gusül olarak bu yeterlidir. Şâfi'î, Ahmed (b. Hanbel) ve İshak bu görüştedir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 76, 1/174

حَدَّثَنَا نَصْرُ بْنُ عَلِىٍّ حَدَّثَنَا الْحَارِثُ بْنُ وَجِيهٍ قَالَ حَدَّثَنَا مَالِكُ بْنُ دِينَارٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِيرِينَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "تَحْتَ كُلِّ شَعْرَةٍ، جَنَابَةٌ. فَاغْسِلُوا الشَّعَرَ، وَأَنْقُوا الْبَشَرَ." [قَالَ: وَفِى الْبَابِ عَنْ عَلِىٍّ، وَأَنَسٍ. قَالَ أَبُو عِيسَى: حَدِيثُ الْحَارِثِ بْنِ وَجِيهٍ، حَدِيثٌ غَرِيبٌ؛ لاَ نَعْرِفُهُ إِلاَّ مِنْ حَدِيثِهِ. وَهُوَ شَيْخٌ لَيْسَ بِذَاكَ؛ وَقَدْ رَوَى عَنْهُ غَيْرُ وَاحِدٍ مِنَ الأَئِمَّةِ. وَقَدْ تَفَرَّدَ بِهَذَا الْحَدِيثِ عَنْ مَالِكِ بْنِ دِينَارٍ. وَيُقَالُ الْحَارِثُ بْنُ وَجِيهٍ، وَيُقَالُ ابْنُ وَجْبَةَ.]

Bize Nasr b. Ali, ona Haris b. Vecîh, ona Malik b. Dinar, ona Muhammed b. Sirin, ona da Ebu Hureyre, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Her kılın dibinde cünüplük bulunur. O halde saçınızı (iyice) yıkayın, cildinizi tertemiz yapın." [Tirmizî şöyle demiştir: Bu konuda Ali ve Enes'ten de hadis rivayet edilmiştir. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Hâris b. Vecîh'in bu hadisi, garîb'tir. Bu hadisi sadece onun rivayetiyle biliyoruz. O, 'şeyhun leyse bizâke (adalet açısından güvenilir olmakla birlikte hadis rivayeti konusunda fazla başarılı olmayan, hadis rivayetinde beklenen niteliklere tam anlamıyla sahip olmayan, orta seviyede)' bir ravidir; birden fazla hadis âlimi (yine de) ondan hadis rivayet etmiştir. Bu hadisi Malik b. Dinar'dan sadece o rivayet etmiştir. Hâris b Vecîh denildiği gibi İbn Vecbe olarak da anılır.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 78, 1/178

حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عُمَرَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ أَيُّوبَ بْنِ مُوسَى عَنْ سَعِيدٍ الْمَقْبُرِىِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ رَافِعٍ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ قَالَتْ: "قُلْتُ: ’يَا رَسُولَ اللَّهِ! إِنِّى امْرَأَةٌ أَشُدُّ ضَفْرَ رَأْسِى، أَفَأَنْقُضُهُ لِغُسْلِ الْجَنَابَةِ؟’ قَالَ: ’لاَ. إِنَّمَا يَكْفِيكِ أَنْ تَحْثِينَ عَلَى رَأْسِكِ، ثَلاَثَ حَثَيَاتٍ مِنْ مَاءٍ، ثُمَّ تُفِيضِينَ عَلَى سَائِرِ جَسَدِكِ الْمَاءَ، فَتَطْهُرِينَ.’ أَوْقَالَ : ’فَإِذَا أَنْتِ قَدْ تَطَهَّرْتِ’." [قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ. وَالْعَمَلُ عَلَى هَذَا عِنْدَ أَهْلِ الْعِلْمِ. أَنَّ الْمَرْأَةَ إِذَا اغْتَسَلَتْ مِنَ الْجَنَابَةِ، فَلَمْ تَنْقُضْ شَعْرَهَا، أَنَّ ذَلِكَ يُجْزِئُهَا بَعْدَ أَنْ تُفِيضَ الْمَاءَ عَلَى رَأْسِهَا.]

Bize İbn Ebu Ömer, ona Süfyan (b. Uyeyne), ona Eyyüb b. Musa, ona Said el-Makburî, ona da Abdullah b. Râfi', Ümmü Seleme'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah'a (sav): 'Ey Allah'ın Elçisi! Ben saçımı örüp iyice tutturan bir kadınım. Cünüplükten yıkanırken bu örgüleri çözmeli miyim?' diye sordum. Rasulullah (sav): 'Hayır. Başına avucunla üç kere su dökmen yeterlidir. Sonra da tüm vücudunu yıkarsın ve böylece temizlenmiş olursun. (Ravi hadisin lafzında şüphe etmiş ve şöyle demiştir: 'İşte o zaman tam olarak temizlenmiş olursun'." [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu, hasen-sahih bir hadistir. Âlimler uygulamalarını bu hadise göre yapmışlardır. Bir kadın, cünüplük sebebiyle gusül abdesti aldığında saç örgülerini çözmeden başına su dökmesi yeterlidir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 77, 1/175

حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ مُوسَى حَدَّثَنَا شَرِيكٌ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ عَنِ الأَسْوَدِ عَنْ عَائِشَةَ: أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ لاَ يَتَوَضَّأُ بَعْدَ الْغُسْلِ. [قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ. قَالَ أَبُو عِيسَى: وَهَذَا قَوْلُ غَيْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَالتَّابِعِينَ، أَنْ لاَ يَتَوَضَّأَ بَعْدَ الْغُسْلِ.]

Bize İsmail b. Musa, ona Şerik (b. Abdullah), ona Ebu İshak (es-Sebî'î), ona da Esved (b. Yezid en-Neha'î), Hz. Aiş'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasulullah (sav), gusül abdestinden sonra (abdesti bozan bir durum meydana gelmedikçe, ayrıca) abdest almazdı. [Ebu İsa (Tirmizî): 'Bu hadis hasen sahihtir' demiştir. (Yine) Ebu İsa (Tirmizî)şöyle demiştir: 'Sahabe ve tabiun neslinden bir çok alimin görüşü (bu şekilde); 'gusülden sonra abdest alınmayacağı' yönündedir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 79, 1/179

حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ حُجْرٍ أَخْبَرَنَا شَرِيكٌ عَنْ أَبِى الْجَحَّافِ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: "إِنَّمَا الْمَاءُ مِنَ الْمَاءِ فِى الاِحْتِلاَمِ." [قَالَ أَبُو عِيسَى: سَمِعْتُ الْجَارُودَ يَقُولُ: سَمِعْتُ وَكِيعًا يَقُولُ: ’لَمْ نَجِدْ هَذَا الْحَدِيثَ إِلاَّ عِنْدَ شَرِيكٍ.’ قَالَ أَبُو عِيسَى: وَأَبُو الْجَحَّافِ، اسْمُهُ: دَاوُدُ بْنُ أَبِى عَوْفٍ. وَيُرْوَى عَنْ سُفْيَانَ الثَّوْرِىِّ (قَالَ:) حَدَّثَنَا أَبُو الْجَحَّافِ، وَكَانَ مَرْضِيًّا. قَالَ أَبُو عِيسَى: وَفِى الْبَابِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ، وَعَلِىِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍ، وَالزُّبَيْرِ، وَطَلْحَةَ، وَأَبِى أَيُّوبَ، وَأَبِى سَعِيدٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ قَالَ: "الْمَاءُ مِنَ الْمَاءِ."]

Bize Ali b. Hucr, ona Şerik, ona Ebu Cehhâf (Davud b. Ebu Avf), onada İkrime, İbn Abbas'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "(Uykuda) İhtilâm olma durumunda su (gusül abdesti almak), ancak suyla (meninin çıkmasıyla) gerekli olur." [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bana Cârud, ona da Veki': 'Bu hadisi sadece Şerîk rivayet etmiştir.' dedi. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Ebu Cahhâf'ın adı: Davud b. Ebu Avf'tır. Süfyan es-Sevrî'nin şöyle dediği rivayet edilir: 'Bize Ebu Cahhâf rivayet etti; Ki o, âlimlerin kendisinden razı olduğu (makbul) bir kimsedir.' Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu konuda Osman b. Affan, Ali b. Ebu Talib, Zübeyr, Talha, Ebu Eyyüb ve Ebu Said'den de Rasulullah'ın (sav): "Su (gusül abdesti, sudan (meninin çıkmasından) dolayı gerekli olur" buyurduğuna dair rivayet vardır.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 81, 1/186

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مَنِيعٍ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ خَالِدٍ الْخَيَّاطُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ هُوَ الْعُمَرِىُّ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ «سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنِ الرَّجُلِ يَجِدُ الْبَلَلَ وَلاَ يَذْكُرُ احْتِلاَمًا؟ قَالَ: «يَغْتَسِلُ » . وَعَنِ الرَّجُلِ يَرَى أَنَّهُ قَدِ احْتَلَمَ وَلَمْ يَجِدْ بَلَلاً؟ قَالَ: لاَ غُسْلَ عَلَيْهِ. قَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ هَلْ عَلَى الْمَرْأَةِ تَرَى ذَلِكَ غُسْلٌ؟ قَالَ: نَعَمْ إِنَّ النِّسَاءَ شَقَائِقُ الرِّجَالِ » . قَالَ أَبُو عِيسَى وَإِنَّمَا رَوَى هَذَا الْحَدِيثَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ حَدِيثَ عَائِشَةَ فِى الرَّجُلِ يَجِدُ الْبَلَلَ وَلاَ يَذْكُرُ احْتِلاَمًا . وَعَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ ضَعَّفَهُ يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ مِنْ قِبَلِ حِفْظِهِ فِى الْحَدِيثِ . وَهُوَ قَوْلُ غَيْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَالتَّابِعِينَ: إِذَا اسْتَيْقَظَ الرَّجُلُ فَرَأَى بِلَّةً أَنَّهُ يَغْتَسِلُ . وَهُوَ قَوْلُ سُفْيَانَ الثَّوْرِىِّ وَأَحْمَدَ . وَقَالَ بَعْضُ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنَ التَّابِعِينَ: إِنَّمَا يَجِبُ عَلَيْهِ الْغُسْلُ إِذَا كَانَتِ الْبِلَّةُ بِلَّةَ نُطْفَةٍ . وَهُوَ قَوْلُ الشَّافِعِىِّ وَإِسْحَاقَ . وَإِذَا رَأَى احْتِلاَمًا وَلَمْ يَرَ بِلَّةً فَلاَ غُسْلَ عَلَيْهِ عِنْدَ عَامَّةِ أَهْلِ الْعِلْمِ.

Açıklama: Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: إِنَّمَا النِّسَاءُ شَقَائِقُ الرِّجَالِ

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 82, 1/189

حَدَّثَنَا أَبُو مُوسَى مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنِ الأَوْزَاعِىِّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ «إِذَا جَاوَزَ الْخِتَانُ الْخِتَانَ فَقَدْ وَجَبَ الْغُسْلُ فَعَلْتُهُ أَنَا وَرَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَاغْتَسَلْنَا» . قَالَ وَفِى الْبَابِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ وَعَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو وَرَافِعِ بْنِ خَدِيجٍ .

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 80, 1/180

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ عَلِىِّ بْنِ زَيْدٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ قَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم « إِذَا جَاوَزَ الْخِتَانُ الْخِتَانَ وَجَبَ الْغُسْلُ » . قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ عَائِشَةَ حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . قَالَ وَقَدْ رُوِىَ هَذَا الْحَدِيثُ عَنْ عَائِشَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم مِنْ غَيْرِ وَجْهٍ « إِذَا جَاوَزَ الْخِتَانُ الْخِتَانَ فَقَدْ وَجَبَ الْغُسْلُ » . وَهُوَ قَوْلُ أَكْثَرِ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم مِنْهُمْ أَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ وَعُثْمَانُ وَعَلِىٌّ وَعَائِشَةُ وَالْفُقَهَاءِ مِنَ التَّابِعِينَ وَمَنْ بَعْدَهُمْ مِثْلِ: سُفْيَانَ الثَّوْرِىِّ وَالشَّافِعِىِّ وَأَحْمَدَ وَإِسْحَاقَ قَالُوا إِذَا الْتَقَى الْخِتَانَانِ وَجَبَ الْغُسْلُ .

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 80, 1/182

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مَنِيعٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْمُبَارَكِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنِ الزُّهْرِىِّ بِهَذَا الإِسْنَادِ مِثْلَهُ.{إِذَا جَاوَزَ الْخِتَانُ الْخِتَانَ وَجَبَ الْغُسْلُ} قالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . وَإِنَّمَا كَانَ الْمَاءُ مِنَ الْمَاءِ فِى أَوَّلِ الإِسْلاَمِ ثُمَّ نُسِخَ بَعْدَ ذَلِكَ . وَهَكَذَا رَوَى غَيْرُ وَاحِدٍ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم مِنْهُمْ أُبَىُّ بْنُ كَعْبٍ وَرَافِعُ بْنُ خَدِيجٍ . وَالْعَمَلُ عَلَى هَذَا عِنْدَ أَكْثَرِ أَهْلِ الْعِلْمِ عَلَى أَنَّهُ إِذَا جَامَعَ الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ فِى الْفَرْجِ وَجَبَ عَلَيْهِمَا الْغُسْلُ وَإِنْ لَمْ يُنْزِلاَ .

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 81, 1/184