حَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ حَدَّثَنَا مَالِكُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا عَبْدُ السَّلاَمِ بْنُ حَرْبٍ عَنْ يَزِيدَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ يَحْيَى بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى طَلْحَةَ عَنْ أُمِّهِ حُمَيْدَةَ أَوْ عُبَيْدَةَ بِنْتِ عُبَيْدِ بْنِ رِفَاعَةَ الزُّرَقِىِّ عَنْ أَبِيهَا عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ "تُشَمِّتُ الْعَاطِسَ ثَلاَثًا فَإِنْ شِئْتَ أَنْ تُشَمِّتَهُ فَشَمِّتْهُ وَإِنْ شِئْتَ فَكُفَّ."

Bize Harun b. Abdullah, ona Malik b. İsmail, ona Abdüsselam b. Harb, ona Yezid b. Abdurrahman, ona Yahya b. İshak b. Abdullah b. Ebu Talha, ona annesi Humeyde yahut Ubeyde bint Rifa'a ez-Züraki, ona da babasının naklettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Sürekli hapşırana üç kere(ye kadar) dua et/Yerhamükallah de. Üçten (üçüncü hapşırmasından) sonra dilersen dua et/Yerhamükallah de, dilersen deme!"

Açıklama: Yezid b. Abdirrahman sadûk, çokça hata yapmakla tenkid edilmektedir. (İbn Hacer, Tehzib, IV, 515, 516)

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 100, /1140

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مَنِيعٍ حَدَّثَنَا أَبُو قَطَنٍ أَخْبَرَنَا مُبَارَكٌ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: "مَا رَأَيْتُ رَجُلاً الْتَقَمَ أُذُنَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَيُنَحِّى رَأْسَهُ حَتَّى يَكُونَ الرَّجُلُ هُوَ الَّذِى يُنَحِّى رَأْسَهُ وَمَا رَأَيْتُ رَجُلاً أَخَذَ بِيَدِهِ فَتَرَكَ يَدَهُ حَتَّى يَكُونَ الرَّجُلُ هُوَ الَّذِى يَدَعُ يَدَهُ."

Bize Ahmed b. Meni', ona Ebu Katan, ona Mübarek, ona Sabit, ona da Enes rivayet etmiştir: "(Gizlice bir derdini açmak üzere) ağzını Peygamber'in (sav) kulağına yaklaştıran hiçbir adam görmedim ki o adam başını (Hz. Peygamber'den) uzaklaştırmadıkça (Rasulullah) başını ondan uzaklaştırmış olsun. Yine (Hz. Peygamber'in) elini tutan hiçbir adam görmedim ki o adam (Hz. Peygamber'in) elini bırakmadıkça (Hz. Peygamber onun) elini bırakmış olsun."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 6, /1094

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ أَبِى قَتَادَةَ قَالَ كُنَّا مَعَ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ وَثَمَّ بُشَيْرُ بْنُ كَعْبٍ فَحَدَّثَ عِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "الْحَيَاءُ خَيْرٌ كُلُّهُ." أَوْ قَالَ "الْحَيَاءُ كُلُّهُ خَيْرٌ." فَقَالَ بُشَيْرُ بْنُ كَعْبٍ إِنَّا نَجِدُ فِى بَعْضِ الْكُتُبِ أَنَّ مِنْهُ سَكِينَةً وَوَقَارًا وَمِنْهُ ضَعْفًا. فَأَعَادَ عِمْرَانُ الْحَدِيثَ وَأَعَادَ بُشَيْرٌ الْكَلاَمَ قَالَ فَغَضِبَ عِمْرَانُ حَتَّى احْمَرَّتْ عَيْنَاهُ وَقَالَ أَلاَ أَرَانِى أُحَدِّثُكَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَتُحَدِّثُنِى عَنْ كُتُبِكَ. قَالَ قُلْنَا يَا أَبَا نُجَيْدٍ إِيهٍ إِيهٍ.

Bize Süleyman b. Harb, ona Hammad, ona İshak b. Süveyd, ona Ebu Katade, ona Husayn el-Ezdî'nin naklettiğine göre; biz, İmran b. Husayn ile birlikteydik. Orada Buşeyr İbn Ka'b da vardı. (Bir ara) İmran b. Husayn (söze başlayıp), Rasulullah'ın (sav): "Utanma tamamiyle hayırdır" dediğini ya da "utanma(nın) hepsi de hayırdır" buyurduğunu söyledi. Bunun üzerine Büşeyr b. Ka'b: Biz bazı kitaplarda bazı hayaların vakar (ağırlık), bazısının sekînet (iç huzuru), bazısının da zayıflık (kaynağı) olduğuna rastladık dedi. İmran hadisi tekrar rivayet etti. Büşeyr de sözü(nü) tekrarladı; (hayanın birtakım zaafların kaynağı olduğunu ifade eden Büşeyr'in bu sözlerini ikinci kez işiten) İmran öfkelenip gözleri kıpkırmızı oldu ve (Büşeyr'e hi­taben): Görüyorum ki, ben sana Rasulullah'tan (sav) söz ediyorum, sen de bana kitaplarından bahsediyorsun, dedi. (Biz bu durumu görünce İmran'ın daha fazla kızmasını önlemek için kendisine): Ey Ebu Nüceyd, (artık bu kadarı) yeter! dedik.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 7, /1094

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا يَعْقُوبُ - يَعْنِى الإِسْكَنْدَرَانِىَّ - عَنْ عَمْرٍو عَنِ الْمُطَّلِبِ عَنْ عَائِشَةَ رَحِمَهَا اللَّهُ قَالَتْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: "إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيُدْرِكُ بِحُسْنِ خُلُقِهِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ."

Bize Kuteybe b. Said, ona Yakub el-İskenderânî, ona Amr, ona Muttalib, ona da Aişe (r.anha), Hz. Peygamber'den rivayet etmiştir: "Muhakkak ki mü'min, ah­lakının güzelliği sebebi ile (gündüzleri) oruç tutan (ve geceleri de) Al­lah'a ibadetle geçiren kimsenin derecesine ulaşır."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 8, /1095

حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ الطَّيَالِسِىُّ وَحَفْصُ بْنُ عُمَرَ قَالاَ حَدَّثَنَا ح وَحَدَّثَنَا ابْنُ كَثِيرٍ أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ أَبِى بَزَّةَ عَنْ عَطَاءٍ الْكَيْخَارَانِىِّ عَنْ أُمِّ الدَّرْدَاءِ عَنْ أَبِى الدَّرْدَاءِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "مَا مِنْ شَىْءٍ أَثْقَلُ فِى الْمِيزَانِ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ" [قَالَ أَبُو الْوَلِيدِ قَالَ سَمِعْتُ عَطَاءً الْكَيْخَارَانِىَّ.] [قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَهُوَ عَطَاءُ بْنُ يَعْقُوبَ وَهُوَ خَالُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ نَافِعٍ يُقَالُ كَيْخَارَانِىٌّ وَكَوْخَارَانِىٌّ .]

Bize Ebu Valid Tayâlisî, ona Hafs b. Ömer; (T) Bize İbn Kesir, ona Şube, ona Kasım, ona Ebû Bezze, ona Ata b. Nafi' el-Keyharânî, ona Ümmü Derda, ona Ebu Derdâ'nın naklettiğine göre Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Terazide güzel huydan daha ağır basacak olan bir şey yoktur." [(Bu hadisin ravilerinden) Ebu'l Velid (et Tayâlisî, bu hadisi el Kasım b Ebû Bezze'den) sema yoluyla, yani ben, Ata el-Keyharânî'yi (şöyle şöyle derken) işittim, şeklinde rivayet etti. (Diğer ravi Hafs b. Ömer ise el Kasım'dan an'ane tarikiyle rivayet etti.)] [Ebû Davud der ki: (Sözü geçen) o (Ata el-Keyharani'den maksat) Ata b. Yakub'dur ve İbrahim b. Nafi'nin dayısıdır. Keyharânî ve Gevharânî (nisbeleriyle) anılır.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 8, /1095

حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِىٍّ حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ هَارُونَ أَخْبَرَنَا ابْنُ أَبِى ذِئْبٍ عَنْ سَعِيدٍ الْمَقْبُرِىِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْعُطَاسَ وَيَكْرَهُ التَّثَاؤُبَ فَإِذَا تَثَاءَبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَرُدَّهُ مَا اسْتَطَاعَ وَلاَ يَقُلْ هَاهْ هَاهْ فَإِنَّمَا ذَلِكُمْ مِنَ الشَّيْطَانِ يَضْحَكُ مِنْهُ."

Bize Hasan b. Ali, ona Yezid b. Harun, ona İbn Ebu Zi'b, ona Said el-Makburî, ona babası, ona da Ebu Hureyre'nin (ra) naklettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Allah hapşırmayı sever, esnemeyi ise çirkin görür. Birinize esneme geldiğinde gücü yettiğince ona mani olsun. Esnerken Hâh! Hâh! diye ses çıkarmasın. Zira bu hal şeytandandır ve onu güldürür."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 97, /1138

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنِ ابْنِ عَجْلاَنَ عَنْ سُمَىٍّ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا عَطَسَ وَضَعَ يَدَهُ أَوْ ثَوْبَهُ عَلَى فِيهِ." "وَخَفَضَ" أَوْ "غَضَّ بِهَا صَوْتَهُ." شَكَّ يَحْيَى.

Bize Müsedded, ona Yahya, ona İbn Aclân, ona Sümey, ona Ebû Salih'in rivayet ettiğine göre Ebu Hureyre şöyle demiştir: "Rasulullah (sav) hapşıracağı zaman elini ya da elbisesini ağzına tutar, hapşırırken sesini kısar yahut alçak sesle hapşırırdı" Ebu Hureyre'nin "sesini kısar" yahut "alçak sesle hapşırırdı" kelimelerinden hangisini zikrettiği hususunda ravi Yahya şüphe etmiştir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 98, /1139

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى سَلَمَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دِينَارٍ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ "إِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ فَلْيَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ وَلْيَقُلْ أَخُوهُ أَوْ صَاحِبُهُ يَرْحَمُكَ اللَّهُ وَيَقُولُ هُوَ يَهْدِيكُمُ اللَّهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ."

Bize Musa b. İsmail, ona Abdülaziz b. Abdullah b. Ebu Seleme, ona Abdullah b. Dinar, ona Ebû Salih, ona da Ebu Hureyre'nin rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Biriniz hapşırdığı zaman elhamdülillahi alâ külli hâl/Her halim için Allah'a (cc) hamd olsun desin. (Onu duyan) kardeşi yahut arkadaşı da yerhamükallah/Allah (cc) seni bağışlasın desin. Hapşıran da buna mukabil yehdîkümüllahu ve yüslihu bâleküm/Allah (cc) sizi hidayetten ayırmasın ve halinizi İslam'a uygun eylesin desin."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 99, /1139

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: كَانَتِ الْعَضْبَاءُ لاَ تُسْبَقُ فَجَاءَ أَعْرَابِىٌّ عَلَى قَعُودٍ لَهُ فَسَابَقَهَا فَسَبَقَهَا الأَعْرَابِىُّ فَكَأَنَّ ذَلِكَ شَقَّ عَلَى أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: "حَقٌّ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ أَنْ لاَ يَرْفَعَ شَيْئًا مِنَ الدُّنْيَا إِلاَّ وَضَعَهُ."

Bize Musa b. İsmail, ona Hammad, ona Sabit, ona da Enes şöyle demiştir: Hz. Peygamber'in(sav) Adba isimli devesinin yarışlarda kimse önüne geçmezdi. Ancak bir bedevi devesiyle geldi ve Adba'yı geçti. Bu durum Rasulullah'ın (sav) sahabilerine ağır geldi. Bunun üzerine Allah'ın Rasulü şöyle buyurdu: "Dünyada iken yükselen her şeyi tersine çevirmek Allah'ın bir kanunudur."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 9, /1096

حَدَّثَنَا عِيسَى بْنُ حَمَّادٍ الْمِصْرِىُّ أَخْبَرَنَا اللَّيْثُ عَنِ ابْنِ عَجْلاَنَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِى سَعِيدٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ. قَالَ لاَ أَعْلَمُهُ إِلاَّ أَنَّهُ رَفَعَ الْحَدِيثَ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم بِمَعْنَاهُ. [قَالَ أَبُو دَاوُدَ رَوَاهُ أَبُو نُعَيْمٍ عَنْ مُوسَى بْنِ قَيْسٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلاَنَ عَنْ سَعِيدٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم.]

Bize İsa b. Hammad el-Mısrî, ona Leys, ona İbn Aclân, ona Said b. Ebu Said, ona da Ebu Hureyre nakletmiştir. "Said b. Ebu Said dedi ki: Bildiğim kadarıyla Ebu Hureyre bu hadisi aynı mana ile doğrudan Rasulullah'a (sav) nispet ederek (merfu olarak) nakletmiştir." [Ebû Davud dedi ki: Bu hadisi Ebu Nuaym, ona Musa b. Kays, ona Muhammed b. Aclân, ona Said, ona Ebu Hureyre, ona da Rasulullah'tan (sav) nakletmiştir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 100, /1140