حَدَّثَنَا يُوسُفُ بْنُ مُوسَى حَدَّثَنَا جَرِيرُ بْنُ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ عُمَيْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِى لَيْلَى عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ قَالَ اسْتَبَّ رَجُلاَنِ عِنْدَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَغَضِبَ أَحَدُهُمَا غَضَبًا شَدِيدًا حَتَّى خُيِّلَ إِلَىَّ أَنَّ أَنْفَهُ يَتَمَزَّعُ مِنْ شِدَّةِ غَضَبِهِ فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم "إِنِّى لأَعْلَمُ كَلِمَةً لَوْ قَالَهَا لَذَهَبَ عَنْهُ مَا يَجِدُهُ مِنَ الْغَضَبِ." فَقَالَ مَا هِىَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ "يَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ." [قَالَ فَجَعَلَ مُعَاذٌ يَأْمُرُهُ فَأَبَى وَمَحِكَ وَجَعَلَ يَزْدَادُ غَضَبًا.]

Bize Yusuf b. Musa, ona Cerir b. Abdulhamid, ona Abdülmelik b. Umeyr, ona Abdurrahman b. Ebu Leyla, ona Muaz b. Cebel'in rivayet ettiğine göre iki adam Hz. Peygamber'in yanında çekişti. (Onlardan) biri (diğerine) öyle aşırı bir şekilde öfkelendi ki, bana (öfkesinden) burnu çatlayacak gibi geldi. Bunun üzerine Peygamber (sav), "ben bir söz biliyorum ki eğer (bu adam) o sözü söylerse (içinde) duymakta olduğu bu öfke kendisinden gider." Orada bulunanlardan biri Ey Allah'ın Rasulü o söz nedir? diye sordu. Hz. Peygamber de "Allahümme inni euzu bike mine'ş-şeytani'r-racim (Ey Allah'ım, kovulmuş şeytandan sana sığınırım)" buyurdu. [Bu hadisi Muaz'dan rivayet eden (Abdurrahman b. Ebu Leyla) dedi ki: Bunun üzerine Muaz, o adama (bu sözü söylemesini) emretmeye başladı. O adam da kabule yanaşmadı. Ve münakaşaya girişti, öfkesi de artmaya başladı.]

Açıklama: Abdurrahman b. Ebu Leyla ile Muaz b. Cebel arasından inkıta' vardır.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 4, /1091

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ أَبِى شُعَيْبٍ حَدَّثَنَا زُهَيْرٌ حَدَّثَنَا الأَعْمَشُ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "وَالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ لاَ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ حَتَّى تُؤْمِنُوا وَلاَ تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا أَفَلاَ أَدُلُّكُمْ عَلَى أَمْرٍ إِذَا فَعَلْتُمُوهُ تَحَابَبْتُمْ أَفْشُوا السَّلاَمَ بَيْنَكُمْ."

Bize Ahmed b. Ebu Şuayb, ona Züheyr, ona el-A'meş, ona Ebû Salih, ona da Ebu Hureyre (ra), Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Nefsim elinde olana yemin ederim ki iman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe (kamil anlamda) iman etmiş olamazsınız. Size, yaptığınızda birbirinizi seveceğiniz bir iş göstereyim mi? Aranızda selamı yayınız."

Açıklama: Müminlerin birbirlerini sevmeleri kamil anlamda iman etmiş olmaları için şarttır. Ancak iman etmedikçe cennete giremezsiniz cümlesindeki iman ise zahir manasına göre anlaşılır. Yani iman etmeyen kişilerin cennete giremeyecekleri belirtilmektedir. Öte yandan benzer lafızların zikredildiği Ebû Musa el-Eş'arî'den nakledilen bir hadiste Hz. Peygamber selam vesilesiyle bireysel sevgi ve saygının yanı sıra toplumsal ülfet ve birlikteliğin sağlanacağını daha farklı ifadelerle açıklamıştır.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 142, /1172

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا بِشْرٌ - يَعْنِى ابْنَ الْمُفَضَّلِ - حَدَّثَنَا أَبُو مَسْلَمَةَ سَعِيدُ بْنُ يَزِيدَ عَنْ أَبِى نَضْرَةَ عَنْ مُطَرِّفٍ قَالَ قَالَ أَبِى: انْطَلَقْتُ فِى وَفْدِ بَنِى عَامِرٍ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقُلْنَا 'أَنْتَ سَيِّدُنَا' فَقَالَ : "السَّيِّدُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى." قُلْنَا وَأَفْضَلُنَا فَضْلاً وَأَعْظَمُنَا طَوْلاً. فَقَالَ "قُولُوا بِقَوْلِكُمْ أَوْ بَعْضِ قَوْلِكُمْ وَلاَ يَسْتَجْرِيَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ."

Bize Müsedded ve Bişr (Mufassal), ona Ebu Mesleme b. Said b. Yezid, ona Ebu Nasr, ona da Mutarrif şöyle rivayet etmiştir: "Babam dedi ki:(Ben bir gün) Amir oğullarının elçileriyle birlikte (elçi olarak) Rasulullah'ın huzuruna gitmiştim. (Orada Hz. Peygamber'e): 'Sen bizim Seyyidimizsin' diyerek iltifat ettik. (Bundan rahatsız olduğu için) O; "Seyyid, Allah'dır" buyurdu. Biz de, 'Sen bizim en faziletli olanımız, eşe, dosta iyilik elini uzatma bakımından da en üstünümüz sensin' dedik. O da; "bunu söyleyin -yahud da- bu sözün bir kısmını söyleyin; fakat bir kısmını bırakın ki, şeytan sizi sözlerinizle kendi yoluna sürüklemesin" buyurdu.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 10, /1096

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَنَسٍ أَنَّ الْمُهَاجِرِينَ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ ذَهَبَتِ الأَنْصَارُ بِالأَجْرِ كُلِّهِ. قَالَ: "لاَ مَا دَعَوْتُمُ اللَّهَ لَهُمْ وَأَثْنَيْتُمْ عَلَيْهِمْ."

Bize Musa b. İsmail, ona Hammad, ona Sabit, ona da Enes'in rivayet ettiğine göre Muhacirler Hz. Peygamber'e (sav): 'Ey Allah'ın Rasulü! Ensar, sevabın hepsini aldı' diyerek dertlendiler. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurdu: "Hayır, Onların size yaptıkları iyilikleri dikkate alarak, onlar hakkında Allah'a dua ettiğiniz ve sizlere yaptıkları hayırlardan dolayı kendilerini övdüğünüz sürece, onların yaptıklarına siz de ortak olursunuz."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 12, /1097

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ سَعِيدٍ الْهَمْدَانِىُّ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ قَالَ أَخْبَرَنِى مُعَاوِيَةُ بْنُ صَالِحٍ عَنْ أَبِى مُوسَى عَنْ أَبِى مَرْيَمَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ "إِذَا لَقِىَ أَحَدُكُمْ أَخَاهُ فَلْيُسَلِّمْ عَلَيْهِ فَإِنْ حَالَتْ بَيْنَهُمَا شَجَرَةٌ أَوْ جِدَارٌ أَوْ حَجَرٌ ثُمَّ لَقِيَهُ فَلْيُسَلِّمْ عَلَيْهِ أَيْضًا." [قَالَ مُعَاوِيَةُ وَحَدَّثَنِى عَبْدُ الْوَهَّابِ بْنُ بُخْتٍ عَنْ أَبِى الزِّنَادِ عَنِ الأَعْرَجِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مِثْلَهُ سَوَاءً.]

Bize Ahmed b. Said el-Hemdânî, ona İbn Vehb, ona Muaviye b. Salih, ona Ebu Musa, ona Ebu Meryem, ona da Ebu Hureyre'den şunu nakletmektedir: "Biriniz (din) kardeşiyle karşılaştığı zaman ona selam versin. Eğer aralarına bir ağaç, duvar veya (büyükçe) bir taş girip de tekrar bir araya geldiklerinde yine ona selam versin." [(Ravi) Muaviye şöyle demektedir: Bu hadisin aynısını Abdülvehhab b. Buht, ona Ebu'z-Zinad, ona A'rec, ona da Ebu Hureyre, Rasulullah'tan rivayet etmiştir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 146, /1173

حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ بْنِ مَيْسَرَةَ وَأَحْمَدُ بْنُ سَعِيدٍ السَّرْخَسِىُّ أَنَّ أَبَا عَامِرٍ أَخْبَرَهُمْ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ هِلاَلٍ قَالَ حَدَّثَنِى أَبِى عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ "لاَ يَحِلُّ لِمُؤْمِنٍ أَنْ يَهْجُرَ مُؤْمِنًا فَوْقَ ثَلاَثٍ فَإِنْ مَرَّتْ بِهِ ثَلاَثٌ فَلْيَلْقَهُ فَلْيُسَلِّمْ عَلَيْهِ فَإِنْ رَدَّ عَلَيْهِ السَّلاَمَ فَقَدِ اشْتَرَكَا فِى الأَجْرِ وَإِنْ لَمْ يَرُدَّ عَلَيْهِ فَقَدْ بَاءَ بِالإِثْمِ." زَادَ أَحْمَدُ "وَخَرَجَ الْمُسَلِّمُ مِنَ الْهِجْرَةِ."

Bize Ubeydullah b. Ömer b. Meysere ve Ahmed b. Said es-Serhasî, onlara Ebu Âmir, ona Muhammed b. Hilal, ona babası Hilal, ona Ebu Hureyre (ra) rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Bir müminin mümin kardeşine üç günden fazla dargın kalması helal değildir. Eğer üç gün geçerse onunla karşılaştığında selam versin. Eğer selamını alırsa ecri paylaşırlar. Eğer selamı almazsa günahıyla kalır." Ahmed şu ilavede bulunmuştur: "Selam veren dargınlık günahından kurtulmuş olur."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 55, /1116

حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الصَّبَّاحِ حَدَّثَنَا عَفَّانُ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ الأَعْمَشُ عَنْ مَالِكِ بْنِ الْحَارِثِ - قَالَ الأَعْمَشُ وَقَدْ سَمِعْتُهُمْ يَذْكُرُونَ عَنْ مُصْعَبِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ الأَعْمَشُ - وَلاَ أَعْلَمُهُ إِلاَّ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ "التُّؤَدَةُ فِى كُلِّ شَىْءٍ إِلاَّ فِى عَمَلِ الآخِرَةِ."

Bize Hasan b. Muhammed b. Sabbah, ona Affan, ona Abdülvahid, ona Süleyman el-A'meş, ona da Malik b. Haris rivayet etmiştir - Ameş, 'onların bu hadisi Musab b. Sa'dın babasından, Hz. Peygamber'e ref ederek rivayet ettiğini işittim' dedi: "Ahirette karşılığı olanlar dışında her işte teenniyi elden bırakmayınız."

Açıklama: Teenni kavramı, acele etmemek, ihtiyatlı olmak, ilerisini düşünmek anlamında ahlaki bir davranışı ifade etmektedir. Ahirette karşılığı olan, emir ya da sevap kazandıracak hayırlı işlerdir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 11, /1097

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ عَنْ هَمَّامٍ قَالَ جَاءَ رَجُلٌ فَأَثْنَى عَلَى عُثْمَانَ فِى وَجْهِهِ فَأَخَذَ الْمِقْدَادُ بْنُ الأَسْوَدِ تُرَابًا فَحَثَا فِى وَجْهِهِ وَقَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "إِذَا لَقِيتُمُ الْمَدَّاحِينَ فَاحْثُوا فِى وُجُوهِهِمُ التُّرَابَ."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Veki', ona Sufyan es-Sevrî, ona İbrahim, ona Hemmam Hz. Peygamber'den şöyle rivayet etmiştir: Bir adam gelip (Rasulullah'ın huzurunda) Hz. Osman'ı yüzüne karşı övdü. (Orada bulunan) el-Mikdad b. el-Esved de (yerden bir avuç) toprak alıp (öven kimsenin) yüzüne saçtı ve Rasulullah (sav) "(böyle yüze karşı) medhedenlerle karşılaştığınız zaman yüzlerine toprak saçınız" buyurdu dedi.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 10, /1096

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يُونُسَ حَدَّثَنَا أَبُو شِهَابٍ عَنْ خَالِدٍ الْحَذَّاءِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِى بَكْرَةَ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ رَجُلاً أَثْنَى عَلَى رَجُلٍ عِنْدَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ لَهُ: "قَطَعْتَ عُنُقَ صَاحِبِكَ." ثَلاَثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ قَالَ: "إِذَا مَدَحَ أَحَدُكُمْ صَاحِبَهُ لاَ مَحَالَةَ فَلْيَقُلْ إِنِّى أَحْسِبُهُ كَمَا يُرِيدُ أَنْ يَقُولَ وَلاَ أُزَكِّيهِ عَلَى اللَّهِ."

Bize Ahmed b. Yunus, ona Ebu Şihâb, ona Halid el-Hazzâ, ona Abdurrahman b. Ebu Bekre, ona da babasının rivayet ettiğine göre, bir kişi bir başkasını, Hz. Peygamber'in (sav) huzurunda övdü. Bunun üzerine Allah Rasulü üç defa; "arkadaşının boynunu kestin" dedi. Sonra da şöyle buyurdu: "Biriniz arkadaşını övecekse, ben onun şöyle şöyle olduğunu sanıyorum; onu Allah'a karşı temize çıkaramam desin."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 10, /1096

حَدَّثَنَا مُسْلِمُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ حَدَّثَنَا الرَّبِيعُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "لاَ يَشْكُرُ اللَّهَ مَنْ لاَ يَشْكُرُ النَّاسَ."

Bize Müslim b. İbrahim, ona Rabi' b. Müslim, ona Muhammed b. Ziyad, ona da Ebu Hureyre'nin rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "İnsanlara teşekkür etmeyen, Allah'a şükretmez."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 12, /1097