حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الثَّعْلَبِىُّ الْكُوفِىُّ حَدَّثَنَا زَيْدُ بْنُ حُبَابٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ صَالِحٍ عَنْ رَبِيعَةَ بْنِ يَزِيدَ الدِّمَشْقِىِّ عَنْ أَبِى إِدْرِيسَ الْخَوْلاَنِىِّ وَأَبِى عُثْمَانَ عَنْ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « مَنْ تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ ثُمَّ قَالَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِى مِنَ التَّوَّابِينَ وَاجْعَلْنِى مِنَ الْمُتَطَهِّرِينَ فُتِحَتْ لَهُ ثَمَانِيَةُ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ يَدْخُلُ مِنْ أَيِّهَا شَاءَ » . قَالَ أَبُو عِيسَى وَفِى الْبَابِ عَنْ أَنَسٍ وَعُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ . قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ عُمَرَ قَدْ خُولِفَ زَيْدُ بْنُ حُبَابٍ فِى هَذَا الْحَدِيثِ . قَالَ وَرَوَى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ صَالِحٍ وَغَيْرُهُ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ صَالِحٍ عَنْ رَبِيعَةَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِى إِدْرِيسَ عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عُمَرَ وَعَنْ رَبِيعَةَ عَنْ أَبِى عُثْمَانَ عَنْ جُبَيْرِ بْنِ نُفَيْرٍ عَنْ عُمَرَ . وَهَذَا حَدِيثٌ فِى إِسْنَادِهِ اضْطِرَابٌ وَلاَ يَصِحُّ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى هَذَا الْبَابِ كَبِيرُ شَىْءٍ . قَالَ مُحَمَّدٌ وَأَبُو إِدْرِيسَ لَمْ يَسْمَعْ مِنْ عُمَرَ شَيْئًا .

Bize Cafer b. Muhammed b. İmran es-Sa’lebî el-Kûfî, ona Zeyd b. Hubab (et-Temimî), ona Maviye b. Salih (el-Hadramî), ona Rabia b. Yezid ed-Dımeşkî, ona Ebu İdris el-Havlanî ve Ebu Osman (Said b. Hânî el-Havlanî) onlara da Hz. Ömer (ra) Rasul-i Ekrem’in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Kim abdestini güzelce alır ve sonunda ‘Eşhedü en lâ ilâhe illallahu vahdehû la şerîke leh ve eşhedü enne Muhammeden abduhû ve rasulühû. Allahümecalnî mine’t-tevvâbîne vec’alnî mine’l-mutetahhirîn= Bir ve ortağı olmayan Allah’tan başka ilâh olmadığına, Muhammed’in O’nun kulu ve elçisi olduğuna şehadet ederim. Allah’ım! Beni tövbe edenlerden kıl! Beni temizlenenlerden kıl!’ derse kendisine Cennetin sekiz kapısı açılır ve dilediği kapıdan içeri girer.” Tirmizî: Bu konuda Enes ve Ukbe b. Âmir’den de rivayet vardır. Tirmizî: Ömer’in bu hadisinde Zeyd b. Hubab’ın rivayetine aykırı rivayette bulunulmutur. Tirmizî: Abdullah b. Salih ve daha başkaları bu hadisi Muaviye b. Salih, Rabia b. Yezid, Ebu İdris, Ukbe b. Âmir, Ömer, Rabia, Ebu Osman, Cübeyr b. Nüfeyr senediyle Ömer’den rivayet etmişlerdir. Bu hadisin senedinde karışıklık vardır. Bu konuda Rasulullah’tan (sav) sahih olarak fazla bir şey aktarılmamıştır. Muhammed ve Ebu İdris, Ömer’den hiçbir şey işitmemiştir demiştir.

Açıklama: Rivayet munkatıdır. Ebu Osman ile Hz. Ömer arasında inkıta' vardır.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 41, 1/77

وَقَدْ رُوِىَ فِى حَدِيثٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ قَالَ: " مَنْ تَوَضَّأَ عَلَى طُهْرٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهِ عَشْرَ حَسَنَاتٍ " [ قَالَ وَرَوَى هَذَا الْحَدِيثَ الإِفْرِيقِىُّ عَنْ أَبِى غُطَيْفٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم . حَدَّثَنَا بِذَلِكَ الْحُسَيْنُ بْنُ حُرَيْثٍ الْمَرْوَزِىُّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَزِيدَ الْوَاسِطِىُّ عَنِ الإِفْرِيقِىِّ . وَهُوَ إِسْنَادٌ ضَعِيفٌ . قَالَ عَلِىُّ {بْنُ الْمَدِينِىِّ} قَالَ يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ الْقَطَّانُ ذُكِرَ لِهِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ هَذَا الْحَدِيثُ فَقَالَ هَذَا إِسْنَادٌ مَشْرِقِىٌّ . {قَالَ سَمِعْتُ أَحْمَدَ بْنَ الْحَسَنِ يَقُولُ سَمِعْتُ أَحْمَدَ بْنَ حَنْبَلٍ يَقُولُ مَا رَأَيْتُ بِعَيْنِى مِثْلَ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ الْقَطَّانِ} .]

İbn Ömer'in Hz. Peygamber'den (sav) rivayet ettiğine göre o (sav) şöyle buyurmuştur: "Kim abdestli olduğu halde yeniden abdest alırsa Allah ona bu abdesti sebebiyle on iyilik (sevabı) yazar." [Tirmizî şöyle demiştir: Bu hadisi (Abdurrahman b. Ziyad) el-İfrikî, Ebu Ğutayf (el-Hüzelî) den, o İbn Ömer'den o da Rasulullah'tan (sav) rivayet etmiştir. Bize bu hadisi Hüsayin b. Hureys el-Mervezî, ona Muhammed b. Yezid el-Vâsıtî, ona da (Abdurrahman b. Ziyad) el-İfrikî rivayet etmiştir. Bu, zayıf bir isnaddır. Ali (b. el-Medînî)'nin söylediğine göre Yahya b. Saîd el-Kattan şöyle demiştir: Bu hadis Hişam b. Urve'ye okunmuş ve Hişam bu hadisin isnadının Meşrıklılardan oluştuğunu söylemiştir. Tirmizî şöyle demiştir: “Ben Ahmed b. Hasen'den o da Ahmed b. Hanbel’den işittiğine göre Ahmed b. Hanbel şöyle demiştir: 'Bu gözler Yahya b. Saîd el-Kattan gibi yetkin bir alim görmemiştir.']

Açıklama: Hişam b. Urve'nin "isnâdün meşrikıyy" ifadesi, rivayetin senedinde "Kufeli ve Basralı raviler"in bulunduğu anlamına gelmektedir. Bk. el-Mubârekfûrî, Tuhfetu'l-ahvezî bi şerhi câmii't-tirmizî, I, 160.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 44, 1/87

حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ حُجْرٍ أَخْبَرَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنِ جَعْفَرٍ عَنِ الْعَلاَءِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ « أَلاَ أَدُلُّكُمْ عَلَى مَا يَمْحُو اللَّهُ بِهِ الْخَطَايَا وَيَرْفَعُ بِهِ الدَّرَجَاتِ » . قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ . قَالَ « إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ عَلَى الْمَكَارِهِ وَكَثْرَةُ الْخُطَا إِلَى الْمَسَاجِدِ وَانْتِظَارُ الصَّلاَةِ بَعْدَ الصَّلاَةِ فَذَلِكُمُ الرِّبَاطُ » .

Bize Ali b. Hucr, ona İsmail b. Cafer, ona el-Alâ' b. Abdurrahman, ona babası, ona da Ebû Hureyre'nin rivayet ettiğine göre Rasûlullah (sav); "Allah'ın günahları neyle sildiğini ve dereceleri ne ile yükselttiğini size bildireyim mi?" diye sormuştu. Yanındakiler, "- Buyur, ey Allah'ın Rasûlü" dediler. Şöyle buyurdu: "Tüm zorluklarına rağmen güzelce abdest almak, mescidlere giden adımları çoğaltmak, bir namazı kılınca sonraki namazın gelmesini beklemek. İşte sizin ribatınız (ibadet nöbetiniz) budur."

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 39, 1/72

حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ وَكِيعِ بْنِ الْجَرَّاحِ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ وَهْبٍ عَنْ زَيْدِ بْنِ حُبَابٍ عَنْ أَبِى مُعَاذٍ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: "كَانَ لِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم خِرْقَةٌ. يُنَشِّفُ بِهَا بَعْدَ الْوُضُوءِ." [قَالَ أَبُو عِيسَى: حَدِيثُ عَائِشَةَ لَيْسَ بِالْقَائِمِ، وَلاَ يَصِحُّ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى هَذَا الْبَابِ شَىْءٌ. وَأَبُو مُعَاذٍ يَقُولُونَ: هُوَ سُلَيْمَانُ بْنُ أَرْقَمَ، وَهُوَ ضَعِيفٌ عِنْدَ أَهْلِ الْحَدِيثِ. قَالَ: وَفِى الْبَابِ عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ.]

Bize Süfyan b. Veki b. Cerrah, ona Abdullah b. Vehb, ona Zeyd b. Hubab, ona Ebu Muaz (Süleyman b. Erkam), ona Zührî, ona da Urve (b. Zübeyr), Hz. Âişe’nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: “Rasulullah’ın (sav) bir havlusu vardı. Abdestten sonra onunla kurulanırdı.” [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Aişe'nin hadisi sağlam değildir. Bu konuda Rasulullah’tan (sav) nakledilen sahih bir rivayet yoktur. (Hadisin ravilerinden) Ebu Muâz'a Süleyman b. Erkam derler. Hadisçiler nezdinde zayıf kabul edilir. Tirmizî: 'Bu konuda Muaz b. Cebel’den nakledilen rivayet de vardır.' demiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 40, 1/74

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا رِشْدِينُ بْنُ سَعْدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ زِيَادِ بْنِ أَنْعُمٍ عَنْ عُتْبَةَ بْنِ حُمَيْدٍ عَنْ عُبَادَةَ بْنِ نُسَىٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ غَنْمٍ عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ قَالَ: رَأَيْتُ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم إِذَا تَوَضَّأَ مَسَحَ وَجْهَهُ بِطَرَفِ ثَوْبِهِ. [قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ غَرِيبٌ وَإِسْنَادُهُ ضَعِيفٌ. وَرِشْدِينُ بْنُ سَعْدٍ، وَعَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ زِيَادِ بْنِ أَنْعُمٍ الإِفْرِيقِىُّ يُضَعَّفَانِ فِى الْحَدِيثِ. وَقَدْ رَخَّصَ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَمَنْ بَعْدَهُمْ فِى التَّمَنْدُلِ بَعْدَ الْوُضُوءِ. وَمَنْ كَرِهَهُ، إِنَّمَا كَرِهَهُ مِنْ قِبَلِ أَنَّهُ قِيلَ: ’إِنَّ الْوَضُوءَ يُوزَنُ.’ وَرُوِىَ ذَلِكَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ، وَالزُّهْرِىِّ. حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حُمَيْدٍ (الرَّازِىُّ) حَدَّثَنَا جَرِيرٌ قَالَ: حَدَّثَنِيهِ عَلِىُّ بْنُ مُجَاهِدٍ عَنِّى، وَهُوَ عِنْدِى ثِقَةٌ، عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنِ الزُّهْرِىِّ قَالَ: ’إِنَّمَا كُرِهَ الْمِنْدِيلُ بَعْدَ الْوُضُوءِ، لأَنَّ الْوَضُوءَ يُوزَنُ’.’]

Bize Kuteybe (b. Said), ona Rişdin b. Sa’d, ona Abdurrahman b. Ziyad b. En’um, ona Utbe b. Humeyd, ona Ubade b. Nüseyy, ona da Abdurrahman b. Ğanm, Muaz b. Cebel’in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasulullah’ı (sav) abdest alırken yüzünün ıslaklığını elbisesinin ucuyla kuruladığını gördüm. [Ebu İsa (Tirmizî): Bu, garib bir hadistir. Senedi de zayıftır. Rişdin b. Sa’d ve Abdurrahman b. Ziyad b. En’um el-Ifrikî, hadis rivayetinde zayıf olarak kabul edilmektedir. Sahabe ve sonraki dönem alimlerinin bir kısmı, abdest aldıktan sonra havlu ile kurulanmaya izin vermişlerdir. Kurulanmayı hoş karşılamayanlar, 'Abdest (kullanılan su ) tartılacaktır' şeklindeki rivayetten dolayı bu kanaate varmışlardır. Bu rivayet Said b. Müseyyeb ve Zührî’den nakledilmiştir. Bize Muhammed b. Humeyd (er-Razî), ona Cerir, ona Ali b. Mücahid -bu şahıs Cerir'e göre sikadır-, ona ben (Cerir, daha önce rivayet ettiği hadisi unuttuğu için, önceden naklettiği öğrencisinden alarak rivayeti tekrar nakletmektedir), bana da Salebe, Zürhi'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: 'Abdestten sonra kurulanmanın hoş görülmeyişi, abdestin (abdestte kullanılan suyun) tartılacak olması sebebiyledir'.']

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 40, 1/75

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مَنِيعٍ وَعَلِىُّ بْنُ حُجْرٍ قَالاَ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ ابْنُ عُلَيَّةَ عَنْ أَبِى رَيْحَانَةَ عَنْ سَفِينَةَ: "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَتَوَضَّأُ بِالْمُدِّ، وَيَغْتَسِلُ بِالصَّاعِ." [قَالَ: ’وَفِى الْبَابِ عَنْ عَائِشَةَ، وَجَابِرٍ، وَأَنَسِ بْنِ مَالِكٍ.’ قَالَ أَبُو عِيسَى: ’حَدِيثُ سَفِينَةَ، حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ. وَأَبُو رَيْحَانَةَ، اسْمُهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَطَرٍ. وَهَكَذَا رَأَى بَعْضُ أَهْلِ الْعِلْمِ الْوُضُوءَ بِالْمُدِّ، وَالْغُسْلَ بِالصَّاعِ. وَقَالَ الشَّافِعِىُّ وَأَحْمَدُ وَإِسْحَاقُ: ’لَيْسَ مَعْنَى هَذَا الْحَدِيثِ عَلَى التَّوْقِيتِ؛ أَنَّهُ لاَ يَجُوزُ أَكْثَرُ مِنْهُ، وَلاَ أَقَلُّ مِنْهُ، وَهُوَ قَدْرُ مَا يَكْفِى.’]

Bize Ahmed b. Meni’ ve Ali b. Hucr, onlara İsmail b. Uleyye, ona da Ebu Reyhane (Abdullah b. Matar), Sefîne’nin (Mihran b. Ferruh) şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) bir müd miktarı (su) ile abdest alır; bir sa' miktarı (su) ile de yıkanırdı (gusül abdesti alırdı)." [Tirmizî: 'Bu konuda Âişe, Câbir ve Enes b. Malik'ten rivayet edilen hadisler de vardır.' demiştir. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Sefîne'nin bu hadisi, hasen-sahihtir. Ebu Reyhane’nin ismi, Abdullah b. Matar’dır. Bazı alimler, bu hadise göre; abdestin bir müd, gusül abdestinin ise bir sa’ miktarı su ile alınacağı yönünde görüşün beyan etmişlerdir. Şâfiî, Ahmed, ve İshâk: '(Abdest ve gusülde kullanılacak su miktarı ile alakalı olarak) Hadiste verilen ölçülerin, harcanacak suyun miktarının en üst sınırını belirtme anlamına gelmediğini, bu miktardan daha çok veya daha az su kullanmanın mümkün olduğunu, (hadiste) zikri geçen miktarın, yeterli miktarı belirtmekten ibaret olduğunu söylemişlerdir.']

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 42, 1/83

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حُمَيْدٍ الرَّازِىُّ حَدَّثَنَا سَلَمَةُ بْنُ الْفَضْلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ حُمَيْدٍ عَنْ أَنَسٍ: "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَتَوَضَّأُ لِكُلِّ صَلاَةٍ، طَاهِرًا أَوْ غَيْرَ طَاهِرٍ." قَالَ: قُلْتُ لأَنَسٍ: ’فَكَيْفَ كُنْتُمْ تَصْنَعُونَ أَنْتُمْ؟’ قَالَ: ’كُنَّا نَتَوَضَّأُ وُضُوءًا وَاحِدًا.’ [قَالَ أَبُو عِيسَى: وَحَدِيثُ حُمَيْدٍ عَنْ أَنَسٍ، حَدِيثٌ حَسَنٌ غَرِيبٌ مِنْ هَذَا الْوَجْهِ. وَالْمَشْهُورُ عِنْدَ أَهْلِ الْحَدِيثِ حَدِيثُ عَمْرِو بْنِ عَامِرٍ (الأَنْصَارِىِّ) عَنْ أَنَسٍ. وَقَدْ كَانَ بَعْضُ أَهْلِ الْعِلْمِ يَرَى الْوُضُوءَ لِكُلِّ صَلاَةٍ اسْتِحْبَابًا، لاَ عَلَى الْوُجُوبِ.]

Bize Muhammed b. Humeyd er-Razî, ona Seleme b. Fadl, ona Muhammed b. İshak, ona da Humeyd (b. Tarhan), Enes b. Malik'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), (o esnada) ister abdestli olsun isterse olmasın, her namaz için abdest alırdı." Humeyd (b. Tarhan) şöyle demiştir: 'Enes'e, 'Peki siz nasıl yapardınız?' diye sordum. Enes: 'Biz tek bir abdest alırdık.' cevabını verdi.' [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: 'Humeyd'in Enes'ten naklettiği bu rivayet, bu tarikiyle hasen-garib bir hadistir. Hadis ehli nezdinde meşhur olan husus, Amr b. Âmir el-Ensarî'nin Enes'ten naklettiği hadistir. Âlimlerin bazıları, her namaz için abdest almanın vacip değil, müstehap olduğu görüşündedir.']

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 44, 1/86

وَحَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَلاَءِ نَحْوَهُ. وَقَالَ قُتَيْبَةُ فِى حَدِيثِهِ: ’فَذَلِكُمُ الرِّبَاطُ، فَذَلِكُمُ الرِّبَاطُ، فَذَلِكُمُ الرِّبَاطُ’، ثَلاَثًا. [قَالَ أَبُو عِيسَى: وَفِى الْبَابِ عَنْ عَلِىٍّ، وَعَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو، وَابْنِ عَبَّاسٍ، وَعَبِيدَةَ- وَيُقَالُ عُبَيْدَةُ- بْنِ عَمْرٍو، وَعَائِشَةَ، وَعَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَائِشٍ الْحَضْرَمِىِّ، وَأَنَسٍ. قَالَ أَبُو عِيسَى: وَحَدِيثُ أَبِى هُرَيْرَةَ فِى هَذَا الْبَابِ، حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ. وَالْعَلاَءُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، هُوَ ابْنُ يَعْقُوب الْجُهَنِىُّ (الْحُرَقِىُّ)، وَهُوَ ثِقَةٌ عِنْدَ أَهْلِ الْحَدِيثِ.]

Bize Kuteybe (b. Saîd), ona Abdülaziz b. Muhammed, ona da Alâ (b. Abdurrahman b. Yakub) benzer bir şekilde rivayet etmiştir. Kuteybe rivayet ettiği hadiste, 'İşte sizin ribatınız budur, işte sizin ribatınız budur, işte sizin ribatınız budur.' ifadesini üç kere tekrar etmiştir. [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: 'Bu konuda Ali, Abdullah b. Amr, İbn Abbas, Abîde -Ubeyde olarak da söylenir- b. Amr, Âişe, Abdurrahman b. Â'iş el-Hadramî ve Enes'ten nakledilen rivayetler de vardır.' Ebu İsa (Tirmizî): 'Ebu Hureyre'nin bu konudaki hadisi, hasen-sahih'tir. Alâ' b. Abdurahman, İbn Yakub el-Cühenî (el-Hurakî) adlı kişidir; hadis âlimlerine göre sika bir ravidir.' demiştir.]

Açıklama: Hadiste geçen "ribat" kelimesi, bir vaktin namazını mescidde kıldıktan sonra bir sonraki namaz vaktinin gelmesini arzulamak ve böylece tüm vakit namazlarını mescidde kılmak anlamına gelmektedir. Bk. İbn Abdilber, el-İstizkâr, II, 303.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 39, 1/73

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ الطَّيَالِسِىُّ حَدَّثَنَا خَارِجَةُ بْنُ مُصْعَبٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ عُبَيْدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ عُتَىِّ بْنِ ضَمْرَةَ السَّعْدِىِّ عَنْ أُبَىِّ بْنِ كَعْبٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "إِنَّ لِلْوُضُوءِ شَيْطَانًا يُقَالُ لَهُ الْوَلْهَانُ، فَاتَّقُوا وَسْوَاسَ الْمَاءِ." [قَالَ: وَفِى الْبَابِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو، وَعَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُغَفَّلٍ. قَالَ أَبُو عِيسَى: حَدِيثُ أُبَىِّ بْنِ كَعْبٍ، حَدِيثٌ غَرِيبٌ، وَلَيْسَ إِسْنَادُهُ بِالْقَوِىِّ وَالصَّحِيحِ عِنْدَ أَهْلِ الْحَدِيثِ، لأَنَّا لاَ نَعْلَمُ أَحَدًا أَسْنَدَهُ غَيْرَ خَارِجَةَ. وَقَدْ رُوِىَ هَذَا الْحَدِيثُ مِنْ غَيْرِ وَجْهٍ عَنِ الْحَسَنِ قَوْلَهُ. وَلاَ يَصِحُّ فِى هَذَا الْبَابِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم شَىْءٌ. وَخَارِجَةُ لَيْسَ بِالْقَوِىِّ عِنْدَ أَصْحَابِنَا وَضَعَّفَهُ ابْنُ الْمُبَارَكِ .

Bize Muhmmed b. Beşşar (el-Abdî), ona Ebu Davud et-Tayalisî, ona Harice b. Mus’ab, ona Yunus b. Ubeyd, ona Hasan (el-Basrî), ona Utey b. Damra es-Sa’dî, ona da Übey b. Ka’b, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Abdestin Velehan adıyla anılan bir şeytanı vardır. Bundan dolayı su (abdest) vesvesesinden sakının." [Tirmizi: 'Bu konuda Abdullah b. Amr ve Abdullah b. Muğaffel’den rivayet edilen hadisler de vardır' demiştir. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: 'Übey b. Ka’b’ın bu hadisi garîb bir rivayettir. Hadisin senedi hadisçiler nezdinde pek sağlam ve sahih değildir. Çünkü Hârice’den başka bu hadisi Hz. Peygamber'e nisbet eden birini bilmiyoruz. Bu hadis başka yollarla Hasan’ın sözü rivayet edilmiştir. Bu konuda Hz. Peygamber’den (sav) nakledilen sahih hiç bir hadis yoktur. Hârice, hadisçilerin nazarında sağlam bir ravi değildir. İbn’ül Mübarek, onu zayıf saymaktadır.']

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 43, 1/84

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ وَالْحَسَنُ بْنُ عَلِىٍّ الْخَلاَّلُ وَغَيْرُ وَاحِدٍ قَالُوا حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ عَنِ الْوَلِيدِ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ كَعْبٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ رَافِعِ بْنِ خَدِيجٍ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ قَالَ: قِيلَ: ’يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَنَتَوَضَّأُ مِنْ بِئْرِ بُضَاعَةَ، وَهِىَ بِئْرٌ يُلْقَى فِيهَا الْحِيَضُ، وَلُحُومُ الْكِلاَبِ، وَالنَّتْنُ؟’ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "إِنَّ الْمَاءَ طَهُورٌ، لاَ يُنَجِّسُهُ شَىْءٌ." [قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ. وَقَدْ جَوَّدَ أَبُو أُسَامَةَ هَذَا الْحَدِيثَ. فَلَمْ يَرْوِ أَحَدٌ حَدِيثَ أَبِى سَعِيدٍ فِى بِئْرِ بُضَاعَةَ أَحْسَنَ مِمَّا رَوَى أَبُو أُسَامَةَ. وَقَدْ رُوِىَ هَذَا الْحَدِيثُ مِنْ غَيْرِ وَجْهٍ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ. وَفِى الْبَابِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، وَعَائِشَةَ.]

Bize Hannâd ve Hasan b. Ali el-Halâl ve daha başkaları, onlara Ebu Üsame (Hammad b. Usame el-Kuraşî), ona Velid b. Kesir, ona Muhammed b. Ka’b, ona da Ubeydullah b. Abdullah b. Rafi b. Hadic, Ebu Said el-Hudrî’nin şöyle anlattığını rivayet etti: Hz. Peygaber’e (sav) 'Ey Allah'ın Elçisi, Budaâ'a kuyusunun suyundan abdest alabilir miyiz? Bu, hayız bezlerinin, köpek leşlerinin ve (her türlü) pisliğin atıldığı bir kuyudur.' diye soruldu. Rasulullah (sav): “Su temizdir, onu hiçbir şey kirletmez.” cevabını verdi. [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu, hasen bir hadistir. Ebu Üsame, bu hadisi yaptığı doğru nakille sahih hale getirmiştir. Ebu Saîd’in Budâ'a kuyusu hakkındaki bu hadisini, Ebu Üsame'den daha güzel bir şekilde hiç kimse rivayet etmemiştir. Bu hadis Ebu Saîd’den değişik yollarla da nakledilmiştir. Bu konuda İbn Abbas ve Ayşe’den rivayet edilen hadisler de vardır.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 49, 1/95